Việc chó cưng mỗi ngày đều sống vui vẻ, khỏe mạnh và hạnh phúc hẳn là niềm mong ước lớn nhất của người chủ. Để làm được điều đó, việc thấu hiểu những bệnh tật đặc trưng dễ mắc phải ở mỗi giai đoạn sống (độ tuổi) của chó, và nỗ lực phòng ngừa, phát hiện sớm, điều trị sớm là vô cùng quan trọng. Chó không thể nói cho chúng ta biết khi chúng không khỏe, chính vì vậy, việc chủ nuôi hàng ngày quan sát cẩn thận tình trạng của chó cưng và thực hiện quản lý sức khỏe phù hợp với độ tuổi sẽ ảnh hưởng lớn đến tuổi thọ khỏe mạnh của bé.
“Khi còn nhỏ, bé dễ mắc những bệnh gì cần chú ý?”, “Khi trưởng thành, có nguy cơ mắc những bệnh nào?”, “Đối với chó cưng đã bước vào giai đoạn già, cần chăm sóc như thế nào?”
Để giải đáp những thắc mắc đó, bài viết này sẽ chia vòng đời của chó thành các giai đoạn “chó con”, “chó trưởng thành”, “chó già (cao tuổi)”, và giải thích chi tiết một cách toàn diện về các bệnh tiêu biểu dễ mắc ở từng giai đoạn, nguyên nhân, triệu chứng chính, cũng như những biện pháp phòng ngừa và các điểm quan trọng để chủ nuôi có thể phát hiện sớm. Hãy trang bị kiến thức đúng đắn, thực hành việc quản lý sức khỏe tỉ mỉ phù hợp với độ tuổi của chó cưng, để bạn có thể tận hưởng khoảng thời gian quý báu bên thành viên gia đình này càng lâu càng tốt, một cách khỏe mạnh.
Tại sao việc biết về các bệnh theo độ tuổi lại quan trọng? ～Giai đoạn sống và nguy cơ sức khỏe～
Cơ thể của chó, cũng giống như con người, thay đổi theo tuổi tác, và các loại bệnh cũng như xu hướng mắc bệnh cũng thay đổi theo.
Giai đoạn chó con:
Hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, khung xương và nội tạng cũng đang trong quá trình phát triển, nên đây là giai đoạn dễ mắc các bệnh truyền nhiễm, bệnh bẩm sinh/di truyền, và các vấn đề về tiêu hóa.
Giai đoạn chó trưởng thành:
Về thể lực thì sung mãn, nhưng các bệnh dị ứng, bệnh ngoài da, bệnh nha chu, các bệnh liên quan đến lối sống (như béo phì) có thể bắt đầu xuất hiện. Đây cũng là giai đoạn dễ phát các bệnh đặc trưng của từng giống chó.
Giai đoạn chó già (cao tuổi):
Do hệ miễn dịch và thể lực suy giảm, chức năng nội tạng suy yếu… nguy cơ mắc các bệnh mãn tính (bệnh tim, bệnh thận, bệnh khớp…), khối u (ung thư), chứng sa sút trí tuệ và các bệnh liên quan đến lão hóa tăng lên đáng kể. Việc biết trước những bệnh nào dễ mắc ở mỗi giai đoạn sống sẽ giúp bạn có khả năng cao hơn trong việc đưa ra các biện pháp phòng ngừa hoặc sớm nhận ra các triệu chứng ban đầu. Điều này vô cùng quan trọng để bảo vệ sức khỏe cho chó cưng và duy trì chất lượng cuộc sống (QOL) cao.
【Giai đoạn chó con (đến khoảng 1 tuổi)】Tràn đầy năng lượng! Nhưng đừng chủ quan, những bệnh cần chú ý trong giai đoạn này
Giai đoạn chó con hiếu động, tràn đầy năng lượng là thời kỳ quan trọng để bé phát triển toàn diện cả về thể chất lẫn tinh thần thông qua nhiều trải nghiệm khác nhau. Tuy nhiên, đồng thời sức đề kháng với bệnh tật còn yếu, nên cũng có nhiều điểm cần lưu ý.
Bệnh truyền nhiễm (Hãy phòng ngừa triệt để bằng vắc-xin!):
- Bệnh Parvo ở chó: Gây nôn mửa dữ dội, tiêu chảy (phân có máu), mất nước… là một căn bệnh đáng sợ, đặc biệt tỷ lệ tử vong rất cao ở chó con.
- Bệnh Ca-rê ở chó: Xuất hiện các triệu chứng như sốt, ho, chảy nước mũi, ghèn mắt, tiêu chảy, thậm chí cả co giật và các triệu chứng thần kinh khác, đây cũng là một căn bệnh có tỷ lệ tử vong cao.
- Viêm gan truyền nhiễm ở chó (do Adenovirus tuýp 1): Gây sốt, nôn mửa, tiêu chảy, đau bụng…
- Bệnh cúm chó, bệnh do Adenovirus tuýp 2… (một phần của bệnh ho cũi chó – Kennel Cough): Gây các triệu chứng hô hấp như ho, hắt hơi. Phần lớn các bệnh truyền nhiễm này có thể được phòng ngừa một cách chắc chắn bằng cách tiêm phòng vắc-xin kết hợp vào thời điểm thích hợp. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ thú y và hoàn thành đầy đủ chương trình tiêm phòng.
Nội ký sinh trùng (Giun sán trong bụng):
Giun đũa, giun móc, giun tóc, cầu trùng, trùng roi Giardia… Chó con thường bị lây nhiễm từ chó mẹ qua nhau thai hoặc sữa mẹ, hoặc sau khi bắt đầu đi dạo, lây nhiễm từ đất bị ô nhiễm hay phân của chó khác. Các triệu chứng bao gồm tiêu chảy, nôn mửa, chán ăn, sụt cân, chậm phát triển, lông xơ xác… Việc xét nghiệm phân định kỳ và tẩy giun là rất quan trọng.
Ngoại ký sinh trùng (Bọ chét, ve):
Không chỉ gây viêm da, dị ứng mà còn là vật chủ trung gian truyền nhiều bệnh. Hãy phòng ngừa kỹ càng từ khi còn nhỏ.
Bệnh bẩm sinh, di truyền:
- Shunt cửa chủ (Portosystemic shunt): Bệnh mà máu đáng lẽ phải chảy qua gan lại đi vòng qua một mạch máu bất thường (mạch shunt) để vào hệ tuần hoàn chung. Gây chậm phát triển, mệt mỏi sau khi ăn, các triệu chứng thần kinh…
- Não úng thủy (Hydrocephalus): Bệnh do dịch não tủy tích tụ quá nhiều, gây áp lực lên não. Đầu to hình vòm, các triệu chứng thần kinh…
- Thoát vị rốn, thoát vị bẹn: Tình trạng nội tạng hoặc mỡ chui ra ngoài qua khe hở của cơ ở vùng rốn hoặc bẹn.
- Thóp không đóng kín (Open fontanelle): Phần đỉnh đầu (thóp) của hộp sọ không đóng lại hoàn toàn. Cần chú ý vì dễ bị tổn thương do va đập.
- Trật khớp xương bánh chè (Patella luxation): Bệnh mà xương bánh chè bị trượt ra khỏi vị trí bình thường. Thường gặp ở chó nhỏ.
- Bệnh tim (Hở ống động mạch…): Bệnh do có bất thường về cấu trúc tim bẩm sinh. Khi đón chó về, việc xác nhận với người nhân giống hoặc trạm cứu hộ về các bệnh di truyền của chó bố mẹ cũng rất quan trọng.
Nuốt phải dị vật, tai nạn:
Do tính hiếu kỳ, chúng có thể nuốt phải bất cứ thứ gì, nên tai nạn nuốt phải đồ chơi nhỏ, dây điện, thuốc, cây cỏ… xảy ra rất thường xuyên. Cần quản lý an toàn môi trường trong nhà một cách triệt để.
Hạ đường huyết (đặc biệt ở chó con siêu nhỏ, chó nhỏ):
Nếu đói quá lâu hoặc cơ thể bị lạnh, đường huyết có thể giảm đột ngột, khiến bé ủ rũ, thậm chí co giật. Cần chú ý đến số lần cho ăn, liều lượng và quản lý nhiệt độ.
【Giai đoạn chó trưởng thành (1 tuổi – 7 tuổi)】Tràn đầy năng lượng nhưng không được chủ quan! Những bệnh cần chú ý
Giai đoạn chó trưởng thành, thể lực sung mãn và hoạt bát nhất, nhưng cũng là lúc một số bệnh đặc trưng hoặc bệnh liên quan đến lối sống bắt đầu xuất hiện.
Các vấn đề về da:
- Viêm da dị ứng, Viêm da cơ địa (Atopy): Do một số loại thức ăn, bụi nhà, phấn hoa, bọ chét… gây ra, dẫn đến ngứa dữ dội, viêm da, rụng lông…
- Viêm tai ngoài: Đặc biệt ở các giống chó tai cụp, bên trong tai dễ bị ẩm ướt, tạo điều kiện cho vi khuẩn, nấm phát triển, dễ tái phát viêm tai ngoài, nên việc vệ sinh tai định kỳ là rất quan trọng.
Các vấn đề về miệng (Bệnh nha chu):
Là một căn bệnh phổ biến, được cho là khoảng 80% chó trên 3 tuổi mắc phải. Do mảng bám, cao răng gây ra, làm tiến triển viêm nướu, viêm nha chu, dẫn đến hôi miệng, sưng nướu, chảy máu, răng lung lay, cuối cùng là rụng răng. Thói quen đánh răng hàng ngày và khám răng, cạo vôi định kỳ là chìa khóa phòng bệnh.
Các bệnh cần chú ý ở một số giống chó cụ thể:
- Thoát vị đĩa đệm: Thường gặp ở các giống chó thân dài chân ngắn như Dachshund, Corgi, Pekingese. Đĩa đệm giữa các đốt sống bị thoái hóa, chèn ép vào dây thần kinh, gây đau đớn, tê liệt. Cần chú ý vận động mạnh, lên xuống bậc thang, và béo phì.
- Xẹp khí quản: Thường gặp ở chó nhỏ như Pomeranian, Yorkshire Terrier, Chihuahua. Khí quản bị xẹp lại khiến việc hô hấp trở nên khó khăn. Tình trạng có thể trở nên tồi tệ hơn khi bị kích động hoặc trời nóng.
Mầm mống của các bệnh liên quan đến lối sống:
- Béo phì: Do ăn quá nhiều hoặc thiếu vận động, làm tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh (bệnh khớp, tiểu đường, bệnh tim…). Việc quản lý chế độ ăn và vận động phù hợp là rất quan trọng.
- Sỏi tiết niệu: Bệnh hình thành sỏi trong đường tiết niệu, gây các triệu chứng như tiểu nhiều lần, tiểu ra máu, khó tiểu. Việc đảm bảo lượng nước uống và quản lý nội dung bữa ăn góp phần phòng ngừa.
- Khối u (ung thư): Ngay cả ở độ tuổi trẻ cũng có thể phát triển các loại u lympho, u tế bào mast… Việc phát hiện sớm qua khám sức khỏe định kỳ là rất quan trọng.
Bệnh nội tiết:
- Suy giáp: Sự suy giảm tiết hormone tuyến giáp, gây mệt mỏi, rụng lông, béo phì, bệnh ngoài da…
- Bệnh tiểu đường: Hoạt động của insulin suy giảm, khiến lượng đường trong máu tăng cao. Triệu chứng bao gồm uống nhiều, tiểu nhiều, sụt cân.
Động kinh:
Bệnh do sự hưng phấn bất thường của não, gây ra các cơn co giật lặp đi lặp lại. Động kinh vô căn không rõ nguyên nhân được cho là có liên quan đến yếu tố di truyền.
【Giai đoạn chó già (cao tuổi, từ 7 tuổi trở đi)】Chăm sóc bằng cả tình yêu thương! Những bệnh cần đối mặt cùng với sự lão hóa
Khoảng 7 tuổi trở đi (chó lớn khoảng 5-6 tuổi), chó cũng bước vào giai đoạn già, nhiều thay đổi trong cơ thể và nguy cơ mắc bệnh tăng cao. Phát hiện sớm và chăm sóc phù hợp sẽ hỗ trợ một cuộc sống tuổi già yên bình.
Chú ý đến ba nguyên nhân gây tử vong hàng đầu! Bệnh tim, bệnh thận, khối u (ung thư):
- Bệnh tim: Đặc biệt ở chó nhỏ tuổi già, thường gặp nhất là “hở van hai lá”. Van tim không đóng kín, khiến máu bị trào ngược, gây ra các triệu chứng như ho, khó thở, giảm khả năng vận động.
- Bệnh thận (suy thận mãn tính): Chức năng thận suy giảm từ từ, giai đoạn đầu thường không có triệu chứng, nhưng khi tiến triển sẽ thấy uống nhiều, tiểu nhiều, chán ăn, nôn mửa, sụt cân…
- Khối u (ung thư): Có thể xuất hiện ở nhiều bộ phận khác nhau trên cơ thể. Cần chú ý đến các dấu hiệu đa dạng như khối u trên da, mệt mỏi, sụt cân, chán ăn, chảy máu… và việc khám sức khỏe định kỳ rất quan trọng.
Các vấn đề về mắt, tai, xương khớp:
- Bệnh đục thủy tinh thể: Thủy tinh thể của mắt bị đục trắng, làm suy giảm thị lực. Nếu tiến triển có thể gây mù lòa.
- Bệnh tăng nhãn áp (cườm nước): Nhãn áp tăng cao, chèn ép dây thần kinh thị giác, có thể dẫn đến mù lòa, là một căn bệnh gây đau đớn.
- Viêm khớp (thoái hóa khớp…): Do lão hóa, béo phì, chấn thương cũ… khớp bị viêm, gây đau đớn, khó đi lại.
- Suy giảm thính lực: Tai dần nghe kém hơn.
Các bệnh về hormone và thay đổi trao đổi chất:
- Bệnh tiểu đường: Nguy cơ mắc bệnh tăng cao khi về già.
- Hội chứng Cushing (tăng năng tuyến thượng thận): Bệnh do tuyến thượng thận tiết quá nhiều hormone, gây các triệu chứng như uống nhiều, tiểu nhiều, bụng phình to, rụng lông, da mỏng.
- Suy giáp: Có thể gặp từ giai đoạn trưởng thành, nhưng cũng có thể phát bệnh hoặc tiến triển ở giai đoạn già.
Đừng quên chăm sóc tinh thần (Hội chứng rối loạn chức năng nhận thức ở chó):
Các triệu chứng giống như chứng sa sút trí tuệ ở người, bao gồm sủa đêm, đi lang thang, đi vệ sinh sai chỗ, không nhận ra chủ, đảo lộn ngày đêm, thờ ơ, tăng cảm giác lo lắng…
Chung cho mọi giai đoạn sống! Những vấn đề sức khỏe luôn cần chú ý
Dù ở độ tuổi nào, cũng có những vấn đề sức khỏe cần chú ý ở tất cả các chú chó.
- Béo phì: Làm tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh ở mọi lứa tuổi.
- Nuốt phải dị vật, tai nạn: Do tính hiếu kỳ hoặc ham ăn, tai nạn nuốt phải những vật nguy hiểm luôn rình rập.
- Bệnh truyền nhiễm: Trường hợp chưa tiêm phòng hoặc hệ miễn dịch suy giảm, nguy cơ mắc bệnh truyền nhiễm luôn tồn tại, không phân biệt tuổi tác.
- Ký sinh trùng (Bọ chét, ve, giun tim, giun sán đường ruột): Việc phòng ngừa định kỳ là không thể thiếu.
- Say nắng, hạ thân nhiệt: Cần quản lý nhiệt độ phù hợp theo mùa và môi trường.
- Bệnh nha chu: Là căn bệnh mà rất nhiều chó mắc phải, việc chăm sóc răng miệng hàng ngày rất quan trọng.
Khác biệt cả theo giống chó! Tìm hiểu xu hướng các bệnh dễ mắc
Trường hợp chó thuần chủng, chúng có thể mang những yếu tố di truyền dễ mắc một số bệnh cụ thể. Dưới đây là một vài ví dụ tiêu biểu:
- Chó nhỏ nói chung: Trật khớp xương bánh chè, xẹp khí quản, bệnh nha chu, hở van hai lá…
- Chó lớn nói chung: Loạn sản xương hông, xoắn dạ dày, ung thư xương…
- Chó mũi tẹt (Pug, French Bulldog, Shih Tzu…): Hội chứng đường hô hấp ở chó mũi tẹt (hẹp lỗ mũi, khẩu cái mềm quá dài… gây khó thở), viêm da, các bệnh về mắt…
- Dachshund: Thoát vị đĩa đệm.
- Golden Retriever, Labrador Retriever: Loạn sản xương hông, loạn sản khớp khuỷu, các khối u ác tính (u lympho, sarcoma mạch máu…), suy giáp.
- Cavalier King Charles Spaniel: Hở van hai lá, bệnh rỗng tủy sống. Việc biết trước những bệnh mà giống chó của bạn dễ mắc sẽ giúp bạn có biện pháp phòng ngừa hoặc chú ý đến các triệu chứng ban đầu.
Để bảo vệ chó cưng khỏi bệnh tật ～Những điều chủ nuôi có thể làm để phòng ngừa và phát hiện sớm～
- Tầm quan trọng của việc khám sức khỏe định kỳ: Đưa chó đến bệnh viện thú y theo tần suất phù hợp với độ tuổi và tình trạng sức khỏe, để bác sĩ kiểm tra và thực hiện các xét nghiệm cần thiết giúp phát hiện sớm và điều trị sớm bệnh tật.
- Thực hiện triệt để việc tiêm phòng vắc-xin và phòng ngừa ký sinh trùng: Tham khảo ý kiến bác sĩ thú y, tiếp tục chương trình tiêm phòng và phòng ngừa ký sinh trùng phù hợp.
- Chế độ ăn uống cân bằng và vận động phù hợp: Đây là nền tảng của một cơ thể khỏe mạnh. Phòng chống béo phì, nâng cao sức đề kháng.
- Kiểm tra sức khỏe hàng ngày và ghi chép: Không bỏ qua những thay đổi nhỏ hàng ngày, tạo thói quen ghi chép.
- Nếu nhận thấy “điều khác lạ”, hãy sớm đưa đến bệnh viện thú y: Đừng tự ý phán đoán, việc tham khảo ý kiến bác sĩ thú y sớm dù chỉ là những điều nhỏ nhặt là rất quan trọng.
Lời kết: Quản lý sức khỏe phù hợp với độ tuổi để có những ngày hạnh phúc mãi mãi bên chó cưng
Vòng đời của chó tiến triển nhanh hơn con người rất nhiều. Trong quá trình từ chó con đến chó trưởng thành, rồi đến giai đoạn già, những bệnh dễ mắc và cách chăm sóc cần thiết cũng thay đổi.
Việc thấu hiểu đặc điểm của chó cưng theo từng độ tuổi, cung cấp chế độ ăn uống, vận động, y tế dự phòng phù hợp, và trên hết là không bỏ qua việc quan sát, tiếp xúc cơ thể bằng cả tình yêu thương hàng ngày. Đó chính là sự hỗ trợ lớn nhất mà người chủ có thể làm để bảo vệ chó cưng khỏi nguy cơ mắc nhiều bệnh tật và giúp chúng sống lâu, khỏe mạnh.
Nếu bạn cảm thấy có bất kỳ điều gì bất an về sức khỏe hoặc hành vi của chó cưng, đừng một mình đối mặt, hãy thoải mái tham khảo ý kiến của bác sĩ thú y quen thuộc. Hãy cùng bác sĩ bảo vệ sức khỏe cho chó cưng, và cố gắng để có thể tận hưởng khoảng thời gian quý báu bên thành viên gia đình này càng lâu càng tốt, bằng những nụ cười.