“Chuông cửa reo là sủa không ngừng…”, “Khi đi dạo, bé cứ sủa dữ dội vào chó khác hoặc người lạ…”, “Đêm nào cũng rên rỉ mãi không thôi…” – Tiếng “sủa bậy” của chó cưng là một vấn đề nan giải nghiêm trọng đối với nhiều chủ nuôi, có thể gây phiền hà cho hàng xóm và là nguyên nhân gây căng thẳng. Hẳn không ít người đang cảm thấy bế tắc: “Tại sao bé nhà mình lại sủa nhiều đến thế?”, “Phải huấn luyện thế nào thì mới hết?”.
Chó sủa luôn có lý do. Sủa là một trong những phương tiện giao tiếp tự nhiên của chó, nhưng khi chung sống trong xã hội loài người, việc kiểm soát tiếng sủa tùy theo thời điểm và hoàn cảnh là cần thiết. Điều quan trọng là phải hiểu đúng nguyên nhân tại sao bé sủa, và từ đó áp dụng các biện pháp huấn luyện và đối phó phù hợp với từng nguyên nhân.
Bài viết này, dành cho tất cả những người chủ đang phiền lòng vì tiếng sủa bậy của chó cưng, sẽ giải thích chi tiết một cách toàn diện, từ những lý do chính khiến chó sủa, các phương pháp huấn luyện và đối phó cụ thể theo từng nguyên nhân, cách nuôi dạy để chó con không hình thành thói quen sủa bậy, cho đến những cách xử lý KHÔNG NÊN làm và thời điểm cần tìm đến sự tư vấn của chuyên gia. Nếu bạn đối mặt với vấn đề này bằng kiến thức đúng đắn và tình yêu thương kiên nhẫn, chắc chắn bạn sẽ lấy lại được cuộc sống yên bình, tĩnh lặng bên chó cưng của mình.
Tại sao chó lại “Sủa”? ～Lý do sủa và sự khác biệt với “sủa bậy”～
Đối với chó, hành vi “sủa” là một trong những phương tiện giao tiếp tự nhiên và quan trọng để chúng thể hiện cảm xúc và ý muốn khi không thể nói thành lời. Chúng sử dụng các loại tiếng sủa và cường độ khác nhau tùy theo nhiều cảm xúc và tình huống như vui mừng, phấn khích, cảnh giác, lo lắng, đòi hỏi…
Tuy nhiên, trong quá trình chung sống với con người, nếu tiếng sủa trở nên quá mức, hoặc kéo dài trong những tình huống không phù hợp, thì đó sẽ bị coi là “hành vi có vấn đề” dưới dạng “sủa bậy” đối với chủ nuôi và những người xung quanh. Để cải thiện tình trạng “sủa bậy”, điều không thể thiếu đầu tiên là phải hiểu rõ lý do gốc rễ “tại sao chó cưng lại sủa”.
Bé nhà bạn thuộc loại nào? 7 nguyên nhân chính và trạng thái tâm lý của việc chó “sủa bậy”
Có rất nhiều nguyên nhân có thể dẫn đến việc chó sủa bậy. Hãy cùng xem qua một vài nguyên nhân tiêu biểu.
① Sủa cảnh giác/Sủa bảo vệ lãnh thổ:
Khi người lạ, chó lạ, hoặc âm thanh đáng ngờ (chuông cửa, người giao thư, tiếng xe cộ…) đến gần lãnh thổ của mình (nhà, sân…), chúng sẽ sủa vì bản năng cảnh giác hoặc bảo vệ lãnh thổ, với ý nghĩa “Đây là chỗ của tao!”, “Đi chỗ khác!”. Thường gặp ở những giống chó có ý thức canh gác mạnh, hoặc những chú chó thiếu hòa nhập xã hội, chưa quen với các kích thích bên ngoài.
② Sủa đòi hỏi:
“Đói bụng quá!”, “Cho con ăn vặt đi!”, “Dắt con đi dạo!”, “Chơi với con!”… Chúng sủa để yêu cầu chủ làm gì đó cho mình. Nhiều trường hợp do học được từ kinh nghiệm “sủa thì yêu cầu sẽ được đáp ứng” và trở thành thói quen.
③ Sủa do phấn khích:
Khi chủ về nhà, trước khi đi dạo, hoặc khi mải mê chơi đùa… sự phấn khích do vui mừng, thích thú tăng cao quá mức cũng có thể khiến chúng sủa. Thường gặp ở chó con hoặc chó non chưa kiểm soát tốt cảm xúc.
④ Sủa do sợ hãi/lo lắng:
Chúng có thể sủa khi đối mặt với những thứ đáng sợ hoặc gây lo lắng như tiếng động lớn (sấm sét, pháo hoa), tiếng máy hút bụi, đồ vật hoặc địa điểm lạ, người hoặc chó không quen biết. Đôi khi nguyên nhân là do chấn thương tâm lý trong quá khứ.
⑤ Sủa do căng thẳng:
Thiếu vận động, thiếu giao tiếp, ở nhà một mình quá lâu, thay đổi môi trường sống đột ngột… khi những nhu cầu thể chất và tinh thần không được đáp ứng hoặc bị căng thẳng, chúng sẽ cố gắng giải tỏa sự bất mãn và lo lắng đó bằng cách sủa.
⑥ Sủa do cô đơn/buồn chán (cũng có thể đi kèm với chứng lo âu khi xa cách):
Là một trong những triệu chứng của “chứng lo âu khi xa cách” – cảm thấy bất an mạnh mẽ khi phải xa chủ – chúng có thể sủa liên tục do cô đơn hoặc buồn chán khi chủ vắng nhà.
⑦ Các nguyên nhân khác (bệnh tật, sa sút trí tuệ…):
Nếu cơ thể bị đau hoặc khó chịu ở đâu đó, chúng có thể sủa để kêu ca. Ngoài ra, ở chó già, chứng sa sút trí tuệ cũng có thể khiến chúng sủa liên tục không có lý do hoặc sủa vào ban đêm.
【Theo từng nguyên nhân】Thực hành ngay hôm nay! Phương pháp huấn luyện và đối phó hiệu quả với từng kiểu “sủa bậy”
Khi đã xác định được nguyên nhân gây ra tiếng sủa bậy, hãy áp dụng các biện pháp huấn luyện và đối phó phù hợp với từng kiểu. Quan điểm cơ bản là thấu hiểu “tại sao bé sủa”, loại bỏ nguyên nhân đó, dạy cho bé rằng không cần phải sủa, và khen ngợi khi bé không sủa.
① Đối phó với sủa cảnh giác/sủa bảo vệ lãnh thổ:
- Huấn luyện hòa nhập xã hội: Điều quan trọng nhất là cho bé làm quen với nhiều người, đồ vật, âm thanh, môi trường khác nhau từ khi còn nhỏ, dạy cho bé rằng thế giới bên ngoài không đáng sợ.
- Tạo cảm giác an toàn: Việc chủ nuôi bình tĩnh đối phó với khách đến nhà hoặc tiếng động lạ sẽ giúp chó cảm thấy “Không sao đâu” và an tâm hơn.
- Mẹo giảm kích thích: Kéo rèm che cửa sổ để không nhìn thấy bên ngoài, thay đổi âm lượng chuông cửa, hoặc chuẩn bị một ngôi nhà/lồng (crate) yên tĩnh cho chó cũng rất hiệu quả.
- Dạy lệnh “Im lặng”: Ra lệnh cho bé thực hiện các hành vi khác ngoài việc sủa như “Ngồi” hoặc “Nằm”, nếu bé làm được thì khen. Khen ngay khi bé vừa ngừng sủa cũng hiệu quả. Dạy lệnh “Im lặng” cũng là một ý hay.
② Đối phó với sủa đòi hỏi:
- Không đáp ứng yêu cầu (Lờ đi một cách triệt để): Trong lúc bé đang sủa, đừng nhìn, đừng nói chuyện, hoàn toàn lờ đi. Ngay khi bé ngừng sủa và im lặng, hãy khen ngợi và đáp ứng yêu cầu của bé (tuy nhiên, cũng cần chú ý không để bé học được rằng sủa sẽ được đồ ăn vặt hay chơi đùa).
- Ra lệnh cho hành vi khác: Khi bé bắt đầu sủa, hãy ra lệnh như “Ngồi”, nếu bé tuân theo thì khen ngợi và đáp ứng yêu cầu, như vậy bé sẽ học được rằng “Nghe lời sẽ có lợi hơn là sủa”.
③ Đối phó với sủa do phấn khích:
- Cách chơi không gây quá phấn khích: Xen kẽ lệnh “Đợi” hoặc “Ngồi” vào giữa cuộc chơi để “hạ nhiệt”, hoặc kết thúc trò chơi trước khi bé đạt đến đỉnh điểm phấn khích, luyện tập cách kiểm soát sự hưng phấn.
- Khẩu lệnh trấn tĩnh: Dạy các khẩu lệnh giúp chó bình tĩnh như “Ngồi”, “Nằm”, “Vào nhà”, để có thể sử dụng khi bé bị kích động.
④ Đối phó với sủa do sợ hãi/lo lắng:
- Tránh xa những thứ đáng sợ, tạo môi trường an toàn: Nếu có thể xác định được nguyên nhân như sấm sét, pháo hoa, hãy đưa chó ra xa khỏi kích thích đó, kéo rèm, bật nhạc, hoặc cho bé trú ẩn ở nơi an toàn như lồng (crate) được phủ chăn. Việc chủ nuôi bình tĩnh ở bên cạnh cũng rất quan trọng.
- Liên kết tích cực (Giải mẫn cảm có hệ thống): Đây là phương pháp huấn luyện cho chó từ từ làm quen với kích thích gây sợ hãi, đồng thời kết hợp với những trải nghiệm tốt đẹp như đồ ăn vặt hoặc trò chơi. Thực hiện dưới sự hướng dẫn của chuyên gia sẽ an toàn hơn.
- Trường hợp nghi ngờ chứng lo âu khi xa cách: Hãy bắt đầu lại việc huấn luyện ở nhà một mình từ những điều cơ bản, nếu vẫn không cải thiện, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ thú y hoặc chuyên gia trị liệu hành vi.
⑤ Đối phó với sủa do căng thẳng, cô đơn, buồn chán:
- Vận động và vui chơi đầy đủ: Tăng thời gian đi dạo hàng ngày, cho bé chạy nhảy thỏa thích ở công viên chó, hoặc chơi các trò chơi trí tuệ, giao tiếp cùng chủ để bé được thỏa mãn cả về thể chất lẫn tinh thần.
- Nâng cao chất lượng giao tiếp: Dù chỉ là thời gian ngắn, hãy dành thời gian chất lượng để thực sự tương tác với chó cưng, vuốt ve, nói chuyện, chơi cùng bé.
- Cung cấp chỗ ngủ an toàn: Một chỗ ngủ sạch sẽ, thoải mái giúp giảm căng thẳng cho chó.
Giai đoạn chó con là then chốt! Cách nuôi dạy khéo léo để không hình thành thói quen sủa bậy
Việc sửa thói quen sủa bậy khi chó đã trưởng thành rất khó khăn. Hãy nắm vững những điểm quan trọng để nuôi dạy một chú chó ít sủa bậy từ khi còn nhỏ.
- Huấn luyện hòa nhập xã hội từ sớm: Giai đoạn từ 3 tuần đến 3-4 tháng tuổi là “giai đoạn hòa nhập xã hội”, việc cho bé tiếp xúc với nhiều người, chó khác, âm thanh, môi trường khác nhau và tích lũy thật nhiều kinh nghiệm tích cực là quan trọng nhất.
- Không đáp ứng tiếng sủa đòi hỏi: Khi chó con kêu “ư ử”, “ẳng ẳng” để đòi hỏi điều gì đó, đừng đáp ứng ngay mà hãy đợi bé bình tĩnh rồi mới xử lý.
- Cung cấp môi trường an toàn: Chuẩn bị một chỗ ngủ yên tĩnh, thoải mái để chó con có thể yên tâm sinh hoạt, và luôn đối xử với bé một cách nhất quán, nhẹ nhàng.
- Huấn luyện các lệnh cơ bản một cách vững chắc: Dạy các khẩu lệnh cơ bản như “Ngồi”, “Đợi”, “Lại đây” để bé học cách tuân theo mệnh lệnh của chủ.
Phản tác dụng! Những cách xử lý “sủa bậy” tuyệt đối KHÔNG NÊN làm
Những cách xử lý tưởng chừng như hiệu quả lại có thể khiến tình trạng sủa bậy trở nên tồi tệ hơn.
- La lớn, đánh đập hoặc các hình phạt thể xác: Chó chỉ cảm thấy sợ hãi, mất lòng tin vào chủ, chứ không hiểu tại sao lại bị mắng. Ngược lại, chúng có thể càng sủa nhiều hơn do lo lắng, sợ hãi, hoặc lén lút thực hiện các hành vi không mong muốn.
- Dùng đồ ăn vặt để đánh lạc hướng mỗi khi sủa: Chó có thể học được rằng “sủa thì sẽ được ăn vặt”, làm tăng thêm tình trạng sủa đòi hỏi.
- Ép buộc bịt mõm: Điều này vô cùng khó chịu đối với chó, có thể gây sợ hãi hoặc kích động tính hung hăng.
- Hoàn toàn lờ đi (có thể phản tác dụng tùy nguyên nhân): Hiệu quả đối với sủa đòi hỏi, nhưng nếu chó sủa do sợ hãi, lo lắng, hoặc cảnh giác mà cứ lờ đi, căng thẳng của chúng sẽ ngày càng tăng.
- Quát “Im đi!” một cách giận dữ: Khi chủ nổi giận, chó cũng sẽ bị kích động theo và có thể sủa nhiều hơn.
Lời kết: Bằng sự kiên nhẫn, tình yêu thương và hiểu biết đúng đắn, hãy có một cuộc sống hạnh phúc không còn tiếng “sủa bậy”!
Tiếng “sủa bậy” của chó cưng là một sự căng thẳng lớn đối với chủ nuôi, nhưng đằng sau tiếng sủa đó, luôn ẩn chứa một thông điệp nào đó từ chó cưng của bạn. Việc hiểu đúng nguyên nhân tại sao bé sủa, và kiên nhẫn tiếp tục các biện pháp đối phó phù hợp với từng nguyên nhân là con đường chắc chắn nhất để cải thiện tình trạng sủa bậy.
Điều quan trọng là dạy dỗ chứ không phải la mắng. Và rồi, hãy đồng cảm với cảm xúc của chó cưng, dành thật nhiều tình yêu thương và thời gian để xây dựng mối quan hệ tin cậy. Khi tình trạng sủa bậy được cải thiện, mỗi ngày của bạn và chó cưng chắc chắn sẽ trở nên yên bình hơn, ngập tràn nụ cười và tuyệt vời hơn bây giờ.