“Bé nhà mình lại ăn phân của chính nó…”, “Khi đi dạo, bé cứ chực ăn phân của chó khác, khổ quá…” – Hành vi “ăn phân” (coprophagia) của chó cưng là một trong những vấn đề nghiêm trọng khiến nhiều chủ nuôi sốc và phiền lòng, không biết phải đối phó ra sao. Không chỉ lo lắng về vấn đề vệ sinh, mà trên hết, nhiều người còn cảm thấy khó hiểu và bất an: “Tại sao bé lại làm vậy?”.
Tuy nhiên, việc chó ăn phân luôn có một lý do nào đó. Đó có thể là hành vi bản năng, do tình trạng dinh dưỡng, căng thẳng, hoặc là dấu hiệu của một bệnh lý tiềm ẩn. Điều quan trọng là không la mắng theo cảm tính hay cố gắng ngăn cản một cách ép buộc, mà phải bình tĩnh xem xét nguyên nhân ẩn sau hành vi đó, và kiên nhẫn áp dụng các biện pháp huấn luyện, đối phó phù hợp với từng tình huống.
Bài viết này, dành cho tất cả những người chủ đang phiền lòng vì tật ăn phân của chó cưng, sẽ giải thích chi tiết một cách toàn diện, từ những lý do chính khiến chó ăn phân, các phương pháp cụ thể để ngăn chặn và biện pháp đối phó hiệu quả, các biện pháp phòng ngừa có thể thực hiện trong cuộc sống hàng ngày, cho đến thời điểm cần tìm đến sự tư vấn của chuyên gia. Với kiến thức đúng đắn và cách tiếp cận đầy tình yêu thương, hãy cùng hướng đến việc cải thiện hành vi ăn phân của chó cưng.
Tại sao chó lại ăn phân? “Lý do” ẩn sau hành vi ăn phân là gì?
Hành vi chó ăn phân của chính mình hoặc của động vật khác (còn gọi là coprophagia) là một hành động khó hiểu đối với con người, nhưng đối với chó, có thể có nhiều lý do khác nhau.
Hành vi bản năng, tập tính:
- Bắt chước/Tàn dư hành vi của chó mẹ: Chó mẹ thường liếm hậu môn để kích thích chó con đi vệ sinh, và ăn phân của chó con để giữ sạch ổ. Hành vi này có thể còn sót lại ở chó con và biểu hiện thành tật ăn phân khi lớn lên.
- Tính tò mò, hành vi khám phá: Đặc biệt là chó con, chúng có tập tính dùng miệng để kiểm tra những thứ mới lạ hoặc gây tò mò, và phân cũng có thể trở thành đối tượng đó.
- Tính sạch sẽ, muốn giấu đi: Do muốn giữ sạch chỗ ngủ hoặc không gian sống của mình, chúng có thể ăn phân để giấu đi. Ngoài ra, do kinh nghiệm bị la mắng nghiêm khắc khi đi vệ sinh sai chỗ trong quá khứ, chúng cũng có thể ăn phân để che giấu.
Nguyên nhân liên quan đến dinh dưỡng, bữa ăn:
- Thiếu dinh dưỡng, tiêu hóa kém: Nếu lượng thức ăn không đủ, cân bằng dinh dưỡng bị lệch, hoặc tiêu hóa, hấp thu không tốt, trong phân có thể còn sót lại các chất dinh dưỡng chưa tiêu hóa hết, và chúng ăn phân để cố gắng bù đắp. Cũng có khả năng loại thức ăn hiện tại không phù hợp với cơ thể chó cưng.
- Đói bụng: Đơn giản là do đói bụng, nên chúng có thể ăn ngay cục phân ở trước mắt.
- Tính ngon miệng: Phân của động vật khác (đặc biệt là động vật ăn cỏ) có thể có mùi hấp dẫn đối với chó, và chúng ăn như một món khoái khẩu.
Các yếu tố tâm lý như căng thẳng, lo lắng, buồn chán:
- Căng thẳng: Thiếu vận động, thiếu giao tiếp, ở nhà một mình quá lâu, thay đổi môi trường (chuyển nhà, có thành viên mới hoặc thú cưng mới…), tiếng động lớn… nhiều yếu tố gây căng thẳng có thể là nguyên nhân dẫn đến hành vi ăn phân. Đây có thể được coi là một trong những hành vi để giải tỏa căng thẳng.
Vấn đề y tế, khả năng bệnh tật:
- Bệnh về hệ tiêu hóa: Suy tụy ngoại tiết, bệnh viêm ruột, hội chứng kém hấp thu… nếu có vấn đề về chức năng tiêu hóa, hấp thu, trong phân sẽ còn lại nhiều chất chưa tiêu hóa, và đó có thể là nguyên nhân gây ra tật ăn phân.
- Nhiễm ký sinh trùng: Nếu có ký sinh trùng đường ruột, việc hấp thu dinh dưỡng sẽ kém đi, hoặc cảm giác khó chịu cũng có thể dẫn đến tật ăn phân.
- Bệnh nội tiết như tiểu đường, hội chứng Cushing: Những bệnh này gây ra tình trạng ăn nhiều, và kết quả là có thể dẫn đến tật ăn phân.
- Chứng sa sút trí tuệ (ở chó già): Khi về già, khả năng nhận thức suy giảm, có thể thấy nhiều thay đổi hành vi bao gồm cả việc ăn phân. Những nguyên nhân này không chỉ tồn tại đơn lẻ mà còn có thể kết hợp với nhau.
【Theo từng nguyên nhân】Biện pháp đối phó và cách huấn luyện cụ thể để chó ngừng ăn phân
Để chó ngừng hành vi ăn phân, trước tiên cần xác định nguyên nhân và áp dụng các biện pháp đối phó phù hợp.
Trường hợp do thiếu dinh dưỡng, tiêu hóa kém: Xem xét lại nội dung bữa ăn
- Chuyển sang loại thức ăn chất lượng cao: Hãy thử đổi sang loại thức ăn cho chó chất lượng cao, dễ tiêu hóa và hấp thu (đặc biệt là loại có thành phần chính là protein động vật).
- Kiểm tra lại liều lượng cho ăn phù hợp: Xem xét lại xem bạn có đang cho ăn đúng lượng thức ăn phù hợp với độ tuổi, cân nặng và mức độ hoạt động của chó cưng không.
- Xem xét lại số lần cho ăn: Để giảm thời gian đói, việc chia bữa ăn trong ngày thành 2-3 lần cũng rất hiệu quả.
- Sử dụng thực phẩm chức năng hỗ trợ tiêu hóa (sau khi tham khảo ý kiến bác sĩ thú y): Nếu nghi ngờ tiêu hóa kém, bạn có thể tham khảo ý kiến bác sĩ thú y và cân nhắc sử dụng các loại thực phẩm chức năng hỗ trợ tiêu hóa.
- Ngâm mềm thức ăn: Việc ngâm mềm thức ăn khô có thể giúp hỗ trợ tiêu hóa.
Trường hợp do căng thẳng, lo lắng, buồn chán: Cải thiện môi trường sống và thỏa mãn nhu cầu
- Vận động và vui chơi đầy đủ: Tăng thời gian đi dạo hàng ngày, cho bé chạy nhảy thỏa thích ở công viên chó, hoặc kết hợp các trò chơi trí tuệ để bé giải tỏa năng lượng, giảm căng thẳng và buồn chán.
- Tăng cường giao tiếp: Tăng thời gian tiếp xúc cơ thể và chơi đùa với chủ, cố gắng để chó cảm thấy an tâm và thỏa mãn.
- Tạo môi trường an toàn: Chuẩn bị một chỗ ngủ yên tĩnh, thoải mái, và loại bỏ càng nhiều càng tốt những nguyên nhân gây căng thẳng như tiếng động lớn hoặc thay đổi môi trường đột ngột.
- Mẹo nhỏ khi ở nhà một mình: Nếu phải để bé ở nhà một mình trong thời gian dài, hãy chuẩn bị những món đồ chơi khiến bé say mê (như Kong nhồi thức ăn), hoặc cân nhắc sử dụng dịch vụ trông giữ thú cưng.
Trường hợp muốn thu hút sự chú ý của chủ (hành vi học được): Lờ đi và chú ý đúng cách
Nếu việc ăn phân khiến chủ la hét, hoảng hốt quan tâm, chó sẽ học được rằng “ăn phân = được chú ý”.
- Bình tĩnh, không làm ầm ĩ khi bắt gặp: Dù thấy bé ăn phân, đừng la lớn hay hoảng hốt chạy đến, hãy bình tĩnh và nhanh chóng dọn dẹp phân.
- Lờ đi: Nếu đó là hành vi ăn phân để thu hút sự chú ý, hãy lờ đi hành vi đó, và khi chó có những hành vi tốt (không ăn phân, chơi đồ chơi…), hãy khen ngợi và quan tâm thật nhiều để củng cố hành vi mong muốn.
Trường hợp do hành vi bản năng (hành vi của chó mẹ, tính tò mò): Có thể tự hết khi lớn lên, cần huấn luyện kiên nhẫn
- Chó con ăn phân: Đặc biệt là chó con, chúng có thể ăn phân do bắt chước hành vi của chó mẹ hoặc do tính tò mò. Phần lớn sẽ tự hết khi lớn lên, nhưng để tránh thành thói quen, cần có những biện pháp như dọn phân ngay sau khi bé đi vệ sinh, hoặc đánh lạc hướng khi bé có ý định ăn phân.
- Dạy lệnh “Không được”, “Sai”: Ngay khi bé có ý định ăn phân, hãy dùng giọng trầm, nói ngắn gọn “Không được” để ngắt quãng hành vi. Nếu thành công, hãy khen ngợi.
- Khẩu lệnh “Cho (Nhả ra)”: Dạy lệnh “Cho” để bé nhả ra một cách an toàn những thứ đang ngậm trong miệng cũng rất hiệu quả.
Khả năng tiềm ẩn bệnh tật? Trước tiên hãy tham khảo ý kiến bác sĩ thú y
Nếu đã thử các biện pháp trên mà hành vi ăn phân không cải thiện, hoặc bé đột nhiên bắt đầu ăn phân, kèm theo các triệu chứng khác như tiêu chảy, nôn mửa, sụt cân… có thể có một bệnh nào đó là nguyên nhân. Đừng tự ý phán đoán, hãy đưa bé đến bệnh viện thú y để khám và được tư vấn.
Chó con ăn phân: Quá trình phát triển và cách đối phó đúng đắn
Việc chó con ăn phân thường có những lý do khác với chó trưởng thành, và cách đối phó cũng có chút khác biệt.
- Lý do chính: Như đã đề cập ở trên, có thể kể đến việc bắt chước hành vi của chó mẹ, tính tò mò, như một phần của trò chơi, hoặc tiêu hóa kém (bị hấp dẫn bởi mùi thức ăn chưa tiêu hóa hết trong phân).
- Cách đối phó đúng đắn:
- Dọn phân ngay lập tức: Đây là biện pháp cơ bản nhất. Không cho bé có cơ hội ăn phân.
- Không la mắng: Chó con chưa thể phân biệt đúng sai. La mắng có thể gieo rắc nỗi sợ hãi hoặc khiến chúng lén lút ăn phân.
- Xem xét lại thức ăn: Chọn loại thức ăn dễ tiêu hóa dành cho chó con và cho ăn với lượng phù hợp.
- Tăng số lần cho ăn: Chia bữa ăn trong ngày thành 3-4 lần để giảm thời gian đói.
- Xịt hoặc thực phẩm chức năng chống ăn phân (sau khi tham khảo ý kiến bác sĩ thú y): Cũng có những loại xịt làm thay đổi vị hoặc mùi của phân khiến chó không thích, hoặc thực phẩm chức năng giúp giảm mùi phân, nhưng hiệu quả tùy thuộc vào từng cá thể và không phải là giải pháp tận gốc. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ thú y khi sử dụng.
- Đánh lạc hướng: Khi thấy bé có dấu hiệu sắp ăn phân, hãy gọi tên hoặc cho chơi đồ chơi để đánh lạc hướng, và dọn phân trước khi bé kịp ăn. Phần lớn trường hợp chó con ăn phân sẽ tự hết khi lớn lên, nhưng việc đối phó sớm để tránh thành thói quen là rất quan trọng.
Đối phó với việc ăn bậy phân khi đi dạo
Trường hợp bé ăn phân của chó khác hoặc động vật khác khi đi dạo, ngoài các biện pháp đối phó thông thường với tật ăn phân, cần chú ý thêm những điểm sau:
- Kiểm soát dây dắt triệt để: Khi đi dạo, luôn chú ý đến hành vi của chó, kiểm soát dây dắt một cách phù hợp để không cho bé đến gần phân.
- Sử dụng lệnh “Đợi”, “Không được”: Khi phát hiện có phân rơi trên đường, trước khi bé đến gần, hãy dùng lệnh “Đợi” hoặc “Không được” để ngăn lại, nếu bé chú ý đến chủ thì khen ngợi.
- Dẫn dụ bằng đồ ăn vặt: Nếu bé có dấu hiệu hứng thú với phân, hãy đưa đồ ăn vặt ra để đánh lạc hướng, nếu bé đi theo chủ thì khen.
- Tránh những nơi dễ có phân: Những bụi rậm trong công viên, hoặc những nơi nhiều chó thường đi vệ sinh… hãy cố gắng tránh hoặc đặc biệt chú ý khi đi qua.
- Cân nhắc sử dụng rọ mõm (biện pháp cuối cùng): Nếu tật ăn bậy mãi không hết, để đảm bảo an toàn, có thể cân nhắc sử dụng rọ mõm tạm thời, nhưng vì có thể gây căng thẳng cho chó, nên tránh sử dụng trong thời gian dài và nhất định phải huấn luyện làm quen trước. Tham khảo ý kiến bác sĩ thú y hoặc người huấn luyện là một lựa chọn khôn ngoan.
Để chó ngừng ăn phân! Các biện pháp phòng ngừa có thể thực hiện trong cuộc sống hàng ngày
Để phòng ngừa và cải thiện hành vi ăn phân, môi trường sống và cách tiếp xúc hàng ngày của chủ nuôi rất quan trọng.
- Luôn giữ toilet sạch sẽ: Sau khi chó đi vệ sinh, hãy dọn dẹp ngay và giữ gìn vệ sinh khu vực toilet.
- Cho ăn thức ăn chất lượng tốt với lượng phù hợp: Cho ăn loại thức ăn dễ tiêu hóa, cân bằng dinh dưỡng, với lượng phù hợp với độ tuổi và mức độ hoạt động của chó cưng.
- Vận động và kích thích tinh thần đầy đủ: Thông qua các buổi đi dạo và vui chơi hàng ngày, hãy cho bé giải tỏa năng lượng và có những mẹo nhỏ để bé không bị nhàm chán. Đồ chơi trí tuệ cũng rất hiệu quả.
- Giao tiếp với chủ: Trân trọng việc tiếp xúc cơ thể và gọi tên, đối xử để chó cảm thấy an tâm và được yêu thương.
- Không tạo cơ hội ăn phân: Không để phân trước mặt chó trong thời gian dài, khi đi dạo không rời mắt khỏi bé… giảm thiểu cơ hội có thể ăn phân một cách vật lý.
Lời kết: Bằng sự thấu hiểu đúng đắn và sự chăm sóc kiên nhẫn, hãy thoát khỏi nỗi lo về tật ăn phân!
Hành vi “ăn phân” của chó cưng có thể là một hành động rất phiền toái, và đôi khi gây sốc cho chủ nuôi. Tuy nhiên, đằng sau hành vi đó luôn ẩn chứa những lý do hoặc thông điệp riêng của chó. Việc bình tĩnh xem xét nguyên nhân gốc rễ tại sao bé lại ăn phân, và kiên nhẫn tiếp tục các biện pháp huấn luyện và đối phó phù hợp với từng nguyên nhân, bằng cả tình yêu thương, là con đường chắc chắn nhất để cải thiện.
Điều quan trọng là không trừng phạt, mà cố gắng thấu hiểu, cung cấp một môi trường để chó có thể yên tâm sinh hoạt, và dạy dỗ những hành vi đúng đắn. Và rồi, hãy đồng cảm với cảm xúc của chó cưng, dành thật nhiều tình yêu thương và thời gian để xây dựng mối quan hệ tin cậy. Khi vấn đề ăn phân được giải quyết, mỗi ngày của bạn và chó cưng chắc chắn sẽ trở nên vệ sinh hơn, yên bình hơn, và ngập tràn nụ cười hơn. Đừng bỏ cuộc, hãy từ từ đối mặt với chó cưng, và hướng đến một cuộc sống chung thoải mái nhé!