“Dạo này bé nhà mình hay cắn tay quá…”, “Bé hay gầm gừ, thậm chí định cắn chó khác hoặc người lạ, lo quá…” – Hành vi “cắn” của chó cưng là một nỗi lo lớn của nhiều chủ nuôi, và đôi khi có thể phát triển thành vấn đề nghiêm trọng. Việc chó con cắn yêu thường bị xem nhẹ như một giai đoạn phát triển, nhưng nếu bỏ qua, tật cắn có thể theo bé đến khi trưởng thành và gây ra những tai nạn không mong muốn.
Chó cắn luôn có lý do. Việc hiểu đúng lý do đó và áp dụng các biện pháp huấn luyện, đối phó phù hợp với từng tình huống là chìa khóa để cải thiện tật cắn, xây dựng một mối quan hệ an toàn và đầy tin cậy với chó cưng.
Bài viết này, dành cho tất cả những người chủ đang phiền lòng vì hành vi “cắn” của chó cưng, sẽ giải thích chi tiết một cách toàn diện, từ những lý do chính khiến chó cắn (phân biệt giữa chó con và chó trưởng thành), cách huấn luyện đúng đắn đối với việc cắn yêu của chó con, các dấu hiệu dẫn đến cắn thật ở chó trưởng thành và biện pháp đối phó theo từng nguyên nhân, cho đến những cách xử lý KHÔNG NÊN làm và những điều có thể làm để phòng ngừa tật cắn. Nếu bạn đối mặt với vấn đề này bằng kiến thức đúng đắn và tình yêu thương kiên nhẫn, chắc chắn tật cắn của chó cưng sẽ được cải thiện.
Tại sao chó lại “Cắn”? ～Những cảm xúc thật sự ẩn sau hành vi đó～
Đối với chó, hành vi “cắn” là một trong những hành động tự nhiên để đạt được nhiều mục đích hoặc thể hiện cảm xúc, tương tự như con người dùng tay. Tuy nhiên, nếu hành vi “cắn” đó nhắm vào người hoặc động vật khác, hoặc phá hoại đồ đạc, thì đó sẽ trở thành “hành vi có vấn đề”.
Những lý do chính khiến chó con cắn:
- Ngứa răng do thay răng: Chó con vài tháng tuổi, trong giai đoạn thay răng từ răng sữa sang răng vĩnh viễn, sẽ cảm thấy ngứa ngáy trong miệng và cố gắng làm dịu sự khó chịu đó bằng cách cắn một thứ gì đó.
- Tính tò mò và hành vi khám phá: Chó con dùng miệng để xác nhận những thứ xung quanh và học hỏi về thế giới. Việc thử cắn những thứ gây tò mò là một hành vi rất tự nhiên đối với chó con.
- Như một phần của trò chơi: Trong lúc nô đùa với anh chị em hoặc chó mẹ, chúng học cách điều chỉnh lực cắn (kiểm soát lực cắn – bite inhibition). Trong lúc chơi đùa với chủ, chúng cũng có thể phấn khích và cắn yêu.
- Biểu hiện sự nũng nịu hoặc đòi hỏi: Khi muốn chủ quan tâm hoặc đòi hỏi điều gì đó, chúng có thể cắn để thu hút sự chú ý.
Những lý do chính khiến chó trưởng thành cắn:
- Hành vi bản năng:
- Bản năng săn mồi: Phản ứng với những vật chuyển động bằng cách rượt đuổi hoặc cắn.
- Ý thức lãnh thổ, bản năng bảo vệ: Cố gắng bảo vệ lãnh thổ hoặc gia đình của mình, có thể dọa nạt hoặc cắn đối tượng mà chúng cho là kẻ xâm nhập.
- Tính sở hữu: Cắn để bảo vệ đồ chơi, thức ăn, hoặc những thứ chúng coi là của mình.
- Sợ hãi, lo lắng, cảnh giác: Khi cảm thấy sợ hãi, bị dồn vào đường cùng, chúng có thể cắn như một phương sách cuối cùng để tự vệ (tấn công do sợ hãi). Nguyên nhân có thể là người lạ, chó lạ, tiếng động lớn…
- Căng thẳng hoặc không thỏa mãn: Thiếu vận động, thiếu giao tiếp, ở nhà một mình quá lâu, buồn chán… tình trạng những nhu cầu thể chất và tinh thần không được đáp ứng kéo dài có thể dẫn đến hành vi cắn do căng thẳng.
- Đau đớn hoặc thể trạng không tốt: Nếu cơ thể bị đau hoặc khó chịu ở đâu đó, chúng có thể không thích bị chạm vào và cắn. Nếu thấy bé đột nhiên hay cắn khác với bình thường, hãy nghi ngờ khả năng bé bị bệnh.
- Học được hành vi sai lầm: Do kinh nghiệm trong quá khứ, việc cắn giúp yêu cầu của chúng được đáp ứng (ví dụ: được ngừng làm điều khó chịu), hoặc chủ la hét, chú ý đến, khiến chúng học được rằng “cắn sẽ có lợi”.
- Không kiểm soát được sự hưng phấn: Khi quá phấn khích trong lúc chơi đùa hoặc gặp chuyện vui, chúng có thể quên mình và cắn.
Sự khác biệt và cách phân biệt giữa “Cắn yêu” và “Cắn thật”:
- Cắn yêu (Play biting): Chủ yếu xuất hiện ở chó con, thường là một phần của việc nô đùa, chơi giỡn. Lực cắn yếu, có kiểm soát. Chỉ ở mức độ chạm răng, hiếm khi gây thủng da hoặc chảy máu.
- Cắn thật (Serious biting): Là hành vi chó cắn với ý định dọa nạt hoặc làm tổn thương đối phương do những cảm xúc mạnh mẽ như sợ hãi, tức giận, cảnh giác, tự vệ. Thường có những hành vi báo trước như gầm gừ, nhe răng, cơ thể cứng đờ. Lực cắn cũng mạnh và có nguy cơ gây thương tích.
“Cắn yêu” của chó con là dấu hiệu trưởng thành? Nhưng tuyệt đối KHÔNG ĐƯỢC bỏ qua! Cách huấn luyện đúng
Việc chó con cắn yêu ở một mức độ nào đó là hành vi tự nhiên trong quá trình phát triển, nhưng nếu bỏ qua với suy nghĩ “chó con thì không vấn đề gì”, tật cắn có thể theo bé đến khi trưởng thành mà không biết kiểm soát lực cắn, dẫn đến những tai nạn lớn không mong muốn.
Rủi ro khi bỏ qua việc cắn yêu:
Khi trưởng thành vẫn không biết tiết chế lực cắn, dù chỉ là đang nô đùa cũng có thể làm đối phương bị thương.
Dạy “kiểm soát lực cắn” (bite inhibition) thông qua trò chơi:
Chó con học cách tiết chế lực cắn trong lúc nô đùa với anh chị em, ví dụ như khi đối phương kêu “ẳng!” thì sẽ ngừng cắn. Chủ nuôi cũng nên dạy cho chó con điều này như một quy tắc khi chơi.
Nói “Đau!” và dừng trò chơi:
Khi chó con cắn vào tay hoặc chân người, hãy nói “Đau!” bằng giọng hơi cao và ngắn gọn, rồi ngay lập tức rời khỏi đó và dừng trò chơi. Lặp lại điều này, chó sẽ học được rằng “cắn mạnh sẽ làm trò chơi vui vẻ kết thúc”.
Cho đồ chơi phù hợp để cắn:
Thay vì tay người hay đồ đạc, hãy cho bé đủ đồ chơi an toàn để cắn (dây thừng, thú nhồi bông…), dạy cho bé biết đâu là đối tượng được phép cắn. Hãy dạy bé “Cái này được cắn nè”.
Lờ đi cũng hiệu quả:
Khi bé bắt đầu cắn yêu, đừng la hét, đừng làm ầm ĩ, hãy lặng lẽ rời khỏi đó và lờ đi. Chó sẽ học được rằng “cắn cũng không được chú ý”, “niềm vui sẽ kết thúc”.
Không để bé quá phấn khích:
Nếu trò chơi càng lúc càng khiến chó con quá phấn khích, việc cắn yêu có thể trở nên dữ dội hơn. Hãy xen kẽ những khoảng nghỉ hợp lý và ý thức việc làm cho bé bình tĩnh lại.
Cần chú ý! Dấu hiệu “Cắn thật” ở chó trưởng thành và biện pháp đối phó theo từng nguyên nhân
“Cắn thật” ở chó trưởng thành khác với cắn yêu, nó được thực hiện với ý định rõ ràng, do đó cần phải đối phó một cách cẩn trọng hơn.
Đừng bỏ qua những dấu hiệu nguy hiểm (dấu hiệu báo trước) của việc cắn thật:
Gầm gừ, nhe răng, nhăn mũi, cơ thể cứng đờ, tai cụp về phía sau, đuôi kẹp giữa hai chân, không rời mắt, lộ lòng trắng mắt… Nếu thấy những dấu hiệu này, có nghĩa là chó đang cảm thấy rất căng thẳng hoặc sợ hãi, và có thể sẽ cắn ngay sau đó. Đừng kích động thêm, hãy lặng lẽ giữ khoảng cách.
Biện pháp đối phó theo từng nguyên nhân:
- Cắn do sợ hãi, lo lắng, cảnh giác: Xác định đối tượng khiến chó sợ hãi (đồ vật, địa điểm, người, âm thanh cụ thể…), cố gắng loại bỏ kích thích đó càng nhiều càng tốt, và cung cấp một môi trường an toàn. Đừng ép buộc, việc huấn luyện từ từ làm quen (giải mẫn cảm có hệ thống) cũng hiệu quả, nhưng nên thực hiện dưới sự hướng dẫn của chuyên gia để đảm bảo an toàn.
- Cắn để bảo vệ lãnh thổ hoặc đồ vật (tấn công do tính sở hữu): Dạy lệnh “Cho” hoặc “Nhả ra”, luyện tập đổi đồ ăn vặt hoặc đồ chơi. Thái độ tôn trọng lãnh thổ và đồ vật của chó cũng rất quan trọng, như không đến quá gần khi bé đang ăn hoặc chơi với đồ chơi yêu thích, không cố gắng giằng lấy một cách vô lý.
- Cắn do căng thẳng hoặc không thỏa mãn: Tăng thời gian đi dạo hàng ngày, cho bé chạy nhảy thỏa thích ở công viên chó, cho chơi đồ chơi trí tuệ để sử dụng trí não… hãy cho bé vận động đầy đủ và kích thích tinh thần để giải tỏa căng thẳng. Thời gian giao tiếp với chủ cũng rất quan trọng.
- Trường hợp do đau đớn hoặc thể trạng không tốt: Nếu thấy bé đột nhiên hay cắn khác với bình thường, hoặc tỏ ra khó chịu khi chạm vào một chỗ nào đó và định cắn, có thể bé đang bị đau hoặc khó chịu ở đâu đó trên cơ thể. Hãy đưa bé đến bệnh viện thú y để khám ngay.
Tầm quan trọng của vai trò lãnh đạo:
Việc chủ nuôi luôn bình tĩnh, đối xử bằng thái độ cương quyết, thể hiện mình là người lãnh đạo đáng tin cậy sẽ giúp chó an tâm và góp phần hạn chế các hành vi không mong muốn.
Phản tác dụng! Những điều tuyệt đối KHÔNG NÊN làm khi huấn luyện “tật cắn”
Những cách xử lý sai lầm có thể khiến tật cắn trở nên tồi tệ hơn, hoặc làm tổn hại đến mối quan hệ tin cậy với chó.
- Hình phạt thể xác như đánh đập, la hét lớn tiếng: Chó chỉ cảm thấy sợ hãi và mất lòng tin, chứ không hiểu tại sao lại bị mắng. Ngược lại, chúng có thể trở nên hung hăng hơn để tự vệ, hoặc bắt đầu tránh né chủ.
- Nắm chặt mõm, ấn đầu xuống đất: Đây là những hành vi mang tính sỉ nhục và áp đảo đối với chó, có thể gây ra nỗi sợ hãi và sự chống đối mạnh mẽ, thậm chí khiến chúng định cắn thêm.
- Phản ứng thái quá khi bị cắn: Chó có thể hiểu lầm rằng việc chủ la hét, làm ầm lên là “được chú ý”, “thú vị”.
- Cố gắng giằng lấy đồ vật từ miệng một cách vô lý: Đối với những chú chó có tính sở hữu cao, hành động này có thể khiến chúng càng cố giữ chặt hơn và phản kháng, dẫn đến việc cắn thật.
Để “phòng ngừa” tật cắn! Những điều quan trọng có thể làm ngay hôm nay
Việc sửa tật cắn khi chó đã trưởng thành rất khó khăn. Cách tiếp cận mang tính phòng ngừa từ khi còn nhỏ để không hình thành tật cắn là rất quan trọng.
- Huấn luyện hòa nhập xã hội triệt để từ khi còn nhỏ: “Giai đoạn hòa nhập xã hội” từ 3 tuần đến 3-4 tháng tuổi, việc cho bé tiếp xúc và làm quen với nhiều người, chó khác, âm thanh, môi trường khác nhau một cách tích cực là rất quan trọng, giúp giảm bớt nỗi sợ hãi và tính cảnh giác trong tương lai, góp phần phòng ngừa việc cắn.
- Thỏa mãn nhu cầu thể chất và tinh thần bằng vận động và vui chơi phù hợp: Vận động và vui chơi đầy đủ giúp giải tỏa căng thẳng và sự không thỏa mãn, góp phần giảm thiểu các hành vi không mong muốn như cắn.
- Tạo môi trường an toàn và quy tắc nhất quán: Cung cấp một nơi ở mà chó có thể yên tâm, và cả gia đình đối xử với bé bằng những quy tắc nhất quán sẽ thúc đẩy sự ổn định tinh thần của chó.
- Cung cấp đủ đồ chơi phù hợp để cắn: Luôn chuẩn bị sẵn những đồ chơi an toàn để bé có thể thỏa mãn nhu cầu muốn cắn.
- Nỗ lực hiểu ngôn ngữ cơ thể của chó: Cố gắng đọc hiểu sớm những dấu hiệu căng thẳng hoặc cảnh báo mà chó phát ra (ngáp, liếm mép, gầm gừ…) và tránh những tình huống khiến chó cảm thấy khó chịu.
Tật cắn mãi không hết… Hãy nhờ đến sự giúp đỡ của chuyên gia khi gặp khó khăn!
Nếu đã thử nhiều biện pháp mà tật cắn không cải thiện, hoặc trường hợp cắn thật gây nguy hiểm đến thương tích, việc nhờ đến sự giúp đỡ của chuyên gia là một lựa chọn khôn ngoan thay vì một mình đối mặt.
- Bác sĩ thú y: Trước tiên, hãy tham khảo ý kiến xem nguyên nhân cắn có phải do bệnh tật hoặc đau đớn thể chất không.
- Người huấn luyện chó chuyên nghiệp (Dog trainer): Sẽ đưa ra những lời khuyên về phương pháp huấn luyện và cải thiện môi trường cụ thể, phù hợp với tính cách và nguyên nhân cắn của từng chú chó. Việc hướng dẫn cho chính chủ nuôi cũng rất quan trọng. Khi tham khảo ý kiến, hãy cố gắng cung cấp thông tin càng chi tiết càng tốt: khi nào, trong tình huống nào, đối với ai, mức độ cắn ra sao…
Lời kết: Bằng sự thấu hiểu và tình yêu thương đúng đắn, hãy xây dựng một mối quan hệ ôn hòa, không còn tật cắn!
Đằng sau hành vi “cắn” của chó, luôn ẩn chứa những lý do và cảm xúc khác nhau. Dù là việc cắn yêu của chó con, hay tật cắn nghiêm trọng của chó trưởng thành, bước đầu tiên để cải thiện là cố gắng thấu hiểu “tại sao bé lại cắn”.
Và điều quan trọng nhất là, thay vì dùng vũ lực hay sự sợ hãi để áp chế, hãy dành thật nhiều tình yêu thương và sự kiên nhẫn, đồng cảm với cảm xúc của chó, và dạy dỗ những hành vi đúng đắn. Khi chủ nuôi đối xử bằng thái độ nhất quán, cung cấp một môi trường an toàn, và duy trì việc giao tiếp phù hợp, mối quan hệ tin cậy với chó cưng sẽ ngày càng sâu sắc, và nỗi lo về tật cắn chắc chắn sẽ được giải quyết.
Chúc mỗi ngày của bạn và chó cưng sẽ là những ngày tuyệt vời, ôn hòa và ngập tràn nụ cười, nơi cả hai cùng thấu hiểu và tôn trọng lẫn nhau!