Đón một chú chó con về làm thành viên trong gia đình là một trải nghiệm tuyệt vời, ngập tràn niềm vui. Thân hình bé nhỏ, đôi mắt tròn xoe, và cái đuôi vẫy không ngừng nghỉ ấy thật đáng yêu không gì sánh bằng phải không nào? Tuy nhiên, đằng sau vẻ ngoài đáng yêu đó, việc huấn luyện chó con là một quá trình vô cùng quan trọng và không thể thiếu, để cuộc sống chung lâu dài sau này của bạn và bé cưng trở nên thoải mái và hạnh phúc hơn.
“Nên bắt đầu huấn luyện từ khi nào, dạy những gì?” “Huấn luyện đi vệ sinh mãi không được…” “Bé hay cắn yêu quá, phải làm sao?” “Làm thế nào để bé làm quen với chó khác và người lạ?”
Bài viết này sẽ giải đáp mọi thắc mắc và lo lắng của bạn liên quan đến việc huấn luyện chó con, đồng thời giải thích chi tiết từng bước các phương pháp và điểm quan trọng để bạn có thể huấn luyện bé một cách vui vẻ, hiệu quả, trong khi vẫn thắt chặt mối quan hệ tin cậy với chó cưng. Việc huấn luyện chó con đòi hỏi sự kiên nhẫn và tình yêu thương, nhưng nếu bạn có kiến thức đúng đắn và đối mặt với bé một cách tích cực, chắc chắn sẽ mang lại kết quả tuyệt vời. Nào, hãy cùng bước những bước đầu tiên trên hành trình xây dựng cuộc sống hạnh phúc cùng chó cưng của bạn.
Khi nào nên bắt đầu huấn luyện chó con? Tâm thế quan trọng trước khi bắt đầu
Lý tưởng nhất là bắt đầu huấn luyện chó con ngay từ ngày đầu tiên bé về nhà. Chó con tiếp thu mọi thứ với tốc độ đáng kinh ngạc. Việc không bỏ lỡ giai đoạn quan trọng này, dạy dỗ các quy tắc một cách nhất quán sẽ giúp ngăn ngừa các hành vi không mong muốn trong tương lai và tạo dựng nền tảng để bé chung sống hòa hợp trong xã hội loài người.
- Thống nhất quy tắc trong cả gia đình: Phương châm huấn luyện và các khẩu lệnh phải được thống nhất trong cả gia đình. Nếu mỗi người nói một kiểu, chó con sẽ bị rối.
- Khen thưởng là cơ bản! Huấn luyện một cách tích cực: Khi chó con có hành vi mong muốn, hãy khen ngợi bé ngay lập tức. “Phần thưởng” như đồ ăn vặt, giọng nói nhẹ nhàng, vuốt ve… là động lực lớn để chó con học rằng “làm thế này sẽ có điều tốt đẹp!”. Đây được gọi là “phương pháp củng cố tích cực” (positive reinforcement), một cách huấn luyện hiệu quả và ít gây căng thẳng cho chó.
- Cách la mắng cũng cần có kỹ năng: Nếu bé nghịch ngợm hoặc có hành vi không mong muốn, hãy dùng giọng trầm, nói ngắn gọn “Không được”, “Sai” ngay tại thời điểm đó (nguyên tắc là bắt quả tang). Tuyệt đối KHÔNG gọi tên bé khi la mắng, la mắng kéo dài, quát tháo bằng cảm xúc, hoặc dùng hình phạt thể xác. Điều đó chỉ khiến bé sợ hãi, không còn tin tưởng chủ, hoặc lén lút thực hiện hành vi đó, chứ không giải quyết được tận gốc vấn đề.
- Xây dựng “mối quan hệ tin cậy” chứ không phải “quan hệ chủ-tớ”: Thay vì quan niệm lỗi thời “chó phải ở dưới người”, hãy hướng đến việc xây dựng “mối quan hệ tin cậy” dựa trên sự thấu hiểu và tôn trọng lẫn nhau. Việc chủ nuôi thể hiện vai trò lãnh đạo đáng tin cậy là quan trọng, nhưng đó không có nghĩa là dùng vũ lực để thống trị.
- Thời gian tập trung ngắn! Lặp lại trong thời gian ngắn: Khả năng tập trung của chó con không kéo dài. Mỗi buổi huấn luyện chỉ nên từ 5-10 phút, và lặp lại nhiều lần trong ngày sẽ hiệu quả hơn. Hãy kết hợp các trò chơi để việc huấn luyện diễn ra vui vẻ.
Những điều nhất định phải dạy! 4 bài huấn luyện cơ bản cho chó con
Đây là những bài huấn luyện cơ bản, không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày, cần được dạy đầu tiên.
Huấn luyện đi vệ sinh thành công
Đây là điều đầu tiên bạn muốn dạy khi chó con về nhà. Cần sự kiên nhẫn, nhưng việc tạo ra những trải nghiệm thành công là rất quan trọng.
- Thời điểm: Sau khi ngủ dậy, sau khi ăn, sau khi chơi đùa… khi chó con có vẻ bồn chồn, hoặc bắt đầu ngửi sàn nhà là dấu hiệu bé muốn đi vệ sinh.
- Địa điểm: Ban đầu, nên chia khu vực vệ sinh và chỗ ngủ riêng trong chuồng, giúp bé dễ nhớ vị trí toilet. Sau khi thành công, từ từ mở rộng phạm vi.
- Khi thành công: Nếu bé đi vệ sinh đúng chỗ, hãy khen ngợi thật nhiều ngay lập tức. Đồ ăn vặt cũng rất hiệu quả.
- Dù thất bại: Tuyệt đối không la mắng, hãy lặng lẽ dọn dẹp. Điều quan trọng là phải lau chùi thật sạch bằng dung dịch khử mùi chuyên dụng cho thú cưng để không còn sót lại mùi ở chỗ bé đi sai.
Tạo nơi ở an toàn! Huấn luyện vào nhà/ổ (Crate training)
Mục đích là để chó con nhận biết lồng hoặc chuồng không phải là “nơi bị phạt”, mà là “nơi riêng tư an toàn để nghỉ ngơi”. Hãy dùng đồ ăn vặt hoặc đồ chơi để gắn liền việc vào lồng với những trải nghiệm vui vẻ. Huấn luyện vào nhà/ổ rất hữu ích khi bạn vắng nhà, khi có khách, khi di chuyển bằng ô tô, hoặc khi sơ tán trong trường hợp thiên tai.
“Lại đây!” Dạy chó chạy đến khi được gọi tên
Hãy gọi tên bé cưng một cách nhẹ nhàng, khi bé chạy đến thì khen ngợi và cho đồ ăn vặt. Lặp đi lặp lại điều này. Đây là bài huấn luyện quan trọng, chẳng hạn như khi cần gọi bé lại từ một nơi nguy hiểm.
Chuẩn bị cho lần đi dạo đầu tiên! Làm quen với vòng cổ và dây dắt
Sau khi hoàn thành chương trình tiêm phòng và được bác sĩ thú y cho phép, đã đến lúc bé được đi dạo. Trước đó, hãy cho bé làm quen với vòng cổ và dây dắt trong nhà. Bắt đầu từ thời gian ngắn, dùng đồ ăn vặt để đánh lạc hướng, từ từ kéo dài thời gian đeo. Tuyệt đối không ép buộc.
Giải quyết các vấn đề đặc trưng của chó con! Phòng ngừa và huấn luyện các hành vi không mong muốn
Trong giai đoạn chó con, có thể xuất hiện các hành vi khiến chủ nuôi đau đầu như cắn yêu hay sủa bậy. Phần lớn những hành vi này đều có lý do riêng của chó con. Hãy kiên nhẫn đối phó.
Cắn yêu thì phải làm sao?
Chó con cắn yêu có thể do ngứa răng khi thay răng, hoặc như một phần của trò chơi.
- Khi cắn vào tay người: Hãy nói “Đau!” bằng giọng hơi cao và ngừng chơi ngay. Chó con sẽ học được rằng “cắn sẽ làm trò chơi vui vẻ kết thúc”.
- Cho đồ chơi để cắn: Thay vì tay người hay đồ đạc, hãy cho bé đồ chơi phù hợp để cắn, dạy cho bé biết đâu là đối tượng được phép cắn.
Bước đầu tiên để không sủa bậy
Chó con sủa vì nhiều lý do: đòi hỏi (đói bụng, muốn chơi), cảnh giác (người lạ, tiếng động lạ), phấn khích, cô đơn… Trước hết, hãy tìm hiểu nguyên nhân tại sao bé sủa và có biện pháp đối phó phù hợp. Đôi khi lờ đi lại hiệu quả, đôi khi việc dỗ dành, trấn an lại giải quyết được vấn đề. Việc cho bé làm quen với tiếng chuông cửa hay khách đến nhà từ khi còn nhỏ cũng rất quan trọng.
Vui mừng nhưng cũng phiền phức! Huấn luyện không nhảy chồm lên người
Việc nhảy chồm lên người vì quá vui mừng rất đáng yêu, nhưng khi trưởng thành, sức mạnh của chúng có thể gây nguy hiểm. Khi chó con nhảy chồm lên, đừng la hét, hãy lờ đi, khi bé bình tĩnh lại thì khen ngợi. Dạy lệnh “Ngồi” và thưởng khi bé ngồi thay vì nhảy chồm cũng rất hiệu quả.
Nguy hiểm! Dạy chó không ăn bậy
Việc ăn bậy khi đi dạo có thể gây ngộ độc, nuốt phải dị vật, nguy hiểm đến tính mạng. Hãy dạy lệnh “Nhả ra” hoặc “Thả ra”, và tập cho bé không được ăn bất cứ thứ gì nếu chưa có sự cho phép của chủ. Khi đi dạo, luôn chú ý dưới chân và kiểm tra xem có vật gì nguy hiểm không.
Quyết định tính cách tương lai! Huấn luyện hòa nhập xã hội vô cùng quan trọng cho chó con
“Giai đoạn hòa nhập xã hội” thường là từ khoảng 3 tuần tuổi đến 3-4 tháng tuổi, đây là giai đoạn quan trọng mà chó con dễ dàng thích nghi một cách linh hoạt với các sự vật, sự việc và kích thích khác nhau. Việc cho bé làm quen với người, chó khác, các loại âm thanh, địa điểm khác nhau một cách tích cực trong giai đoạn này (huấn luyện hòa nhập xã hội) sẽ tạo nền tảng để sau này chó có thể bình tĩnh đối phó với môi trường mới hoặc những sự việc bất ngờ, mà không quá sợ hãi hay hung hăng.
- Cho gặp gỡ nhiều người: Hãy để bé được những người thuộc nhiều lứa tuổi, giới tính, người đeo kính, đội mũ… nhẹ nhàng chạm vào hoặc cho đồ ăn vặt.
- Học cách chào hỏi lịch sự với chó khác: Sau khi hoàn thành chương trình tiêm phòng, hãy tạo cơ hội cho bé tiếp xúc an toàn với những chú chó khác. Tuy nhiên, điều quan trọng là chủ nuôi phải kiểm tra kỹ xem chó kia có thân thiện, có mắc bệnh gì không. Các lớp học cho chó con (puppy class) hoặc trường mẫu giáo cho chó cũng là một lựa chọn tốt.
- Làm quen với âm thanh sinh hoạt: Hãy cho bé từ từ làm quen với các loại âm thanh thường ngày như tiếng máy hút bụi, máy sấy tóc, chuông cửa, tiếng xe cộ…
- Trải nghiệm nhiều địa điểm khác nhau: Hãy bế hoặc cho bé vào túi vận chuyển, đưa bé đến những nơi an toàn như công viên gần nhà, trước cửa hàng… để bé làm quen với thế giới bên ngoài. Điều quan trọng nhất trong quá trình hòa nhập xã hội là phải đảm bảo mọi trải nghiệm của chó con đều “vui vẻ”, không ép buộc, và luôn tiến hành một cách tích cực.
Thêm thân thiết! Dạy các lệnh cơ bản một cách vui vẻ
Các lệnh cơ bản như “Ngồi”, “Nằm”, “Đợi/Ở yên”, “Lại đây”… rất hữu ích trong việc giao tiếp hàng ngày và bảo vệ an toàn cho chó cưng.
- Nguyên tắc cơ bản khi dạy lệnh:
- Gắn liền một cách rõ ràng một khẩu lệnh với một hành động.
- Dùng từ ngữ ngắn gọn, giọng nói vui vẻ, rõ ràng.
- Khen thưởng ngay khi bé làm đúng (đồ ăn vặt, vuốt ve, lời khen).
- Không ép buộc, thực hiện như một phần của trò chơi.
- Mỗi buổi tập ngắn, trong khoảng thời gian bé còn tập trung.
Tiếp xúc tốt là sức khỏe tốt! Huấn luyện làm quen với việc chăm sóc cơ thể
Chải lông, đánh răng, cắt móng, vệ sinh tai… việc chăm sóc hàng ngày là không thể thiếu để duy trì sức khỏe cho chó cưng. Điều quan trọng là phải tập cho bé quen với việc bị chạm vào bất kỳ bộ phận nào trên cơ thể từ khi còn nhỏ mà không tỏ ra khó chịu.
- Bắt đầu bằng việc chạm nhẹ nhàng: Ban đầu, hãy bắt đầu từ những vùng mà chó thường dễ chấp nhận như lưng, đầu, sau đó từ từ chạm đến những vùng nhạy cảm hơn như bụng, chân, mặt.
- Tích cực hóa bằng đồ ăn vặt: Cho bé ăn vặt trong khi được chạm, hoặc khen ngợi thật nhiều sau khi kết thúc, để bé học được rằng “được chạm = có điều tốt đẹp”.
- Từ thời gian ngắn, từ từ tăng lên: Đừng ép buộc, kết thúc trước khi chó con tỏ ra khó chịu là bí quyết.
Gặp khó khăn khi huấn luyện… Hãy nhờ đến sự giúp đỡ của chuyên gia!
Dù bạn đã rất cố gắng huấn luyện, nhưng đôi khi vẫn không thành công, hoặc các hành vi không mong muốn không được cải thiện… Những lúc như vậy, đừng ôm đồm một mình, hãy cân nhắc việc nhờ đến sự giúp đỡ của các chuyên gia.
- Lớp huấn luyện chó con (Puppy class): Cùng với những chú chó con và chủ nuôi khác, bé có thể vừa chơi vừa học các bài huấn luyện cơ bản và hòa nhập xã hội.
- Người huấn luyện chó chuyên nghiệp (Dog trainer): Có thể giúp bạn cải thiện các hành vi không mong muốn cụ thể, hoặc hướng dẫn các bài huấn luyện nâng cao hơn. Bạn cũng có thể tham khảo ý kiến của bác sĩ thú y để được giới thiệu những người huấn luyện đáng tin cậy.
Lời kết: Huấn luyện chó con thành công bằng tình yêu thương và sự kiên nhẫn!
Việc huấn luyện chó con đôi khi đòi hỏi sự kiên nhẫn và tốn nhiều thời gian. Tuy nhiên, việc huấn luyện đúng cách và những trải nghiệm hòa nhập xã hội phong phú trong giai đoạn này là nền tảng vô cùng quan trọng để sau này chó cưng của bạn có thể xây dựng mối quan hệ thân thiện với người và chó khác, bình tĩnh thích nghi với nhiều môi trường khác nhau, và trở thành một người bạn đồng hành tuyệt vời, đầy tự tin.
Đừng vội vàng, hãy kiên nhẫn theo nhịp độ của bé cưng, dạy dỗ từng chút một cách cẩn thận. Và trên hết, hãy dành thật nhiều tình yêu thương, cùng bé chia sẻ niềm vui học hỏi. Đó chính là bí quyết để huấn luyện chó con thành công và nuôi dưỡng một mối quan hệ gắn bó không thể thay thế với chó cưng của bạn. Chúc mỗi ngày của bạn và chó cưng luôn ngập tràn nụ cười và niềm vui!