“Tại sao lại cần tiêm vắc-xin cho chó?”, “Nên tiêm loại nào, khi nào, và mấy mũi?”, “Tôi lo lắng về tác dụng phụ…” – Hẳn không ít chủ nuôi khi đón chó cưng về làm thành viên gia đình đều có nhiều thắc mắc và lo lắng liên quan đến việc tiêm phòng vắc-xin. Vắc-xin cho chó, cũng giống như tiêm phòng cho trẻ em, đóng vai trò vô cùng quan trọng để bảo vệ tính mạng và sức khỏe của chó cưng khỏi nhiều loại bệnh truyền nhiễm nguy hiểm.
Bài viết này sẽ giải thích chi tiết một cách toàn diện, từ những kiến thức cơ bản cần biết về việc tiêm phòng vắc-xin cho chó cưng, các loại vắc-xin và đặc điểm, lịch tiêm chủng cho chó con và chó trưởng thành, những lưu ý trước và sau khi tiêm, các tác dụng phụ đáng lo ngại và chi phí, cho đến cách phối hợp hiệu quả với bác sĩ thú y. Hãy trang bị kiến thức đúng đắn và thực hiện chương trình tiêm phòng phù hợp để bảo vệ chó cưng của bạn khỏi nguy cơ mắc bệnh truyền nhiễm, giúp bé có một cuộc sống khỏe mạnh và an tâm mỗi ngày.
Tại sao vắc-xin lại cần thiết? Mục đích và tầm quan trọng của việc tiêm phòng vắc-xin cho chó
Việc tiêm phòng vắc-xin cho chó đóng vai trò vô cùng quan trọng để chó và người có thể chung sống an toàn và khỏe mạnh trong xã hội loài người.
Phòng ngừa bệnh truyền nhiễm và giảm nguy cơ bệnh trở nặng:
Vắc-xin là chế phẩm sinh học chứa một lượng nhỏ virus hoặc vi khuẩn gây bệnh cụ thể đã được làm yếu đi hoặc bất hoạt, được đưa vào cơ thể để tạo ra miễn dịch (sức đề kháng) chống lại bệnh đó. Nhờ vậy, ngay cả khi bị nhiễm mầm bệnh, chó có thể không phát bệnh, hoặc nếu có phát bệnh thì triệu chứng cũng nhẹ hơn. Có những bệnh như bệnh Ca-rê (Distemper) hay bệnh Parvo ở chó, một khi đã mắc phải thì tỷ lệ tử vong rất cao, liên quan đến tính mạng.
Ngăn chặn sự lây lan bệnh trong cộng đồng chó (miễn dịch cộng đồng):
Việc nhiều chó được tiêm phòng vắc-xin sẽ tạo ra hiệu quả “miễn dịch cộng đồng”, giúp ngăn chặn sự lây lan của bệnh trong toàn xã hội. Điều này cũng góp phần bảo vệ gián tiếp cho những chú chó có thể trạng không thể tiêm phòng, hoặc những chú chó con chưa hoàn thành chương trình tiêm phòng.
Nghĩa vụ theo pháp luật (phòng bệnh dại):
Tại Việt Nam, pháp luật quy định chủ nuôi chó phải tiêm phòng bệnh dại cho chó. Sau mũi tiêm phòng đầu tiên, việc tiêm nhắc lại hàng năm được khuyến nghị. Bệnh dại là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm chung cho người và động vật, một khi đã phát bệnh thì tỷ lệ tử vong gần như 100%, đây là biện pháp vô cùng quan trọng để phòng ngừa sự bùng phát bệnh dại trong nước.
Trách nhiệm của người chủ:
Bảo vệ chó cưng khỏi các bệnh truyền nhiễm là một trong những trách nhiệm quan trọng của người chủ. Tiêm phòng vắc-xin là một hành động cụ thể để thực hiện trách nhiệm đó.
Có thể phòng ngừa những bệnh nào? Giải thích chi tiết về các loại vắc-xin cho chó và đặc điểm
Vắc-xin cho chó được phân thành nhiều loại tùy theo sự cần thiết và các bệnh mà chúng phòng ngừa.
“Vắc-xin cốt lõi” (Core vaccines) – được khuyến nghị tiêm cho tất cả các loại chó:
Vắc-xin cốt lõi là loại vắc-xin phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm quan trọng, gây triệu chứng nghiêm trọng, tỷ lệ tử vong cao và phổ biến trên toàn thế giới. Bất kể môi trường sống nào, tất cả các chú chó đều được khuyến nghị tiêm phòng loại vắc-xin này.
- Bệnh Ca-rê (Canine Distemper): Gây sốt, ho, chảy nước mũi, ghèn mắt, tiêu chảy, các triệu chứng thần kinh (co giật…), tỷ lệ tử vong rất cao.
- Bệnh Parvo (Canine Parvovirus infection): Gây nôn mửa dữ dội, tiêu chảy (phân có máu), mất nước… đặc biệt tỷ lệ tử vong cao ở chó con.
- Bệnh do Adenovirus tuýp 2 ở chó (Canine Adenovirus type 2 infection): Gây các triệu chứng hô hấp như ho, hắt hơi (một trong những nguyên nhân của bệnh ho cũi chó – kennel cough), hoặc bệnh viêm gan truyền nhiễm ở chó (do Adenovirus tuýp 1 ở chó). Vắc-xin có hiệu quả với cả hai tuýp.
- (Bệnh dại: Bắt buộc theo pháp luật. Chi tiết sẽ được đề cập sau)
“Vắc-xin không cốt lõi” (Non-core vaccines) – được khuyến nghị tiêm tùy theo môi trường sống và khu vực:
Vắc-xin không cốt lõi là loại vắc-xin được cân nhắc tiêm phòng sau khi tham khảo ý kiến bác sĩ thú y, dựa trên môi trường sống của chó (nuôi nhiều chó, tần suất sử dụng khách sạn thú cưng…), hoặc tình hình dịch bệnh phổ biến ở khu vực sinh sống.
- Bệnh cúm chó (Canine Parainfluenza virus infection): Gây các triệu chứng hô hấp như ho, chảy nước mũi (một trong những nguyên nhân của bệnh ho cũi chó). Nhiều loại vắc-xin kết hợp thường chứa thành phần này cùng với các vắc-xin cốt lõi.
- Bệnh Leptospira ở chó (Canine Leptospirosis): Do vi khuẩn gây ra, có thể dẫn đến sốt, vàng da, suy thận, suy gan… là bệnh truyền nhiễm chung cho người và động vật. Nguy cơ lây nhiễm cao ở những vùng gần nguồn nước hoặc có nhiều chuột. Có nhiều tuýp huyết thanh khác nhau, và vắc-xin cũng có loại phòng được nhiều tuýp.
- Bệnh do Coronavirus ở chó (Canine Coronavirus infection): Gây các triệu chứng tiêu hóa như tiêu chảy, nhưng ở chó trưởng thành thường nhẹ. Chó con có thể bị nặng hơn. Hãy thảo luận kỹ với bác sĩ thú y về sự cần thiết của loại vắc-xin này.
- Bệnh do Bordetella ở chó (một phần của bệnh ho cũi chó – Kennel Cough): Là một trong những vi khuẩn chính gây ra bệnh ho cũi chó, một bệnh hô hấp có tính lây lan mạnh. Đặc biệt được khuyến nghị tiêm phòng trong môi trường nuôi nhiều chó hoặc những nơi chó có nhiều cơ hội tiếp xúc với chó khác như khách sạn thú cưng. Cũng có loại vắc-xin nhỏ mũi.
“Vắc-xin kết hợp” (Combination vaccine) là gì? Nên chọn loại mấy bệnh?
Vắc-xin kết hợp là loại vắc-xin được bào chế để có thể phòng ngừa nhiều bệnh có trong danh sách vắc-xin cốt lõi và không cốt lõi kể trên chỉ bằng một mũi tiêm. Có các loại như “vắc-xin 5 bệnh”, “vắc-xin 8 bệnh”… tùy theo số lượng bệnh có thể phòng ngừa.
- Điểm lưu ý khi chọn: Việc chọn loại vắc-xin kết hợp nào phụ thuộc vào độ tuổi, tình trạng sức khỏe, môi trường sống của chó cưng (nuôi trong nhà hay ngoài trời, lộ trình đi dạo, tần suất tiếp xúc với chó khác, có sử dụng khách sạn thú cưng không…), tình hình dịch bệnh ở khu vực sinh sống… Hãy cân nhắc một cách tổng thể và nhất định phải thảo luận kỹ với bác sĩ thú y để quyết định. Không phải cứ nhiều bệnh là tốt. Những loại vắc-xin không cần thiết có thể gây gánh nặng cho cơ thể chó cưng.
Bắt buộc theo pháp luật! “Vắc-xin phòng bệnh dại”
Bệnh dại là một bệnh do virus gây ra, rất nguy hiểm, có thể lây nhiễm cho tất cả các loài động vật có vú bao gồm cả chó và người, một khi đã phát bệnh thì tỷ lệ tử vong gần như 100%. Đây là biện pháp quan trọng để bảo vệ toàn xã hội, phòng ngừa sự lây lan của bệnh dại nếu chẳng may có dịch bệnh xảy ra trong nước.
Chương trình tiêm phòng cho chó con: Khi nào, mấy mũi? Mối quan hệ với miễn dịch từ mẹ?
Chó con nhận được miễn dịch từ mẹ qua sữa đầu (miễn dịch từ mẹ hoặc kháng thể chuyển tiếp), giúp chúng được bảo vệ khỏi nhiều bệnh truyền nhiễm trong một thời gian ngắn sau sinh. Tuy nhiên, lượng miễn dịch này sẽ giảm dần theo thời gian và mất tác dụng sau vài tuần đến vài tháng. Nếu tiêm vắc-xin trong giai đoạn còn miễn dịch từ mẹ, hiệu quả miễn dịch có thể không đạt được đầy đủ.
Lịch tiêm chủng năm đầu (ví dụ phổ biến):
Để khắc phục sự suy giảm miễn dịch từ mẹ và đảm bảo tạo được miễn dịch chắc chắn, vắc-xin cho chó con thường được bắt đầu mũi đầu tiên vào khoảng 6-8 tuần tuổi, sau đó tiêm nhắc lại 2-3 mũi, mỗi mũi cách nhau 2-4 tuần. Thời điểm và số mũi tiêm cuối cùng sẽ do bác sĩ thú y quyết định dựa trên loại vắc-xin sử dụng, tình trạng sức khỏe và môi trường sống của chó con.
Tầm quan trọng của mũi tiêm cuối cùng:
Chỉ sau một khoảng thời gian nhất định (thường từ 2 tuần đến 1 tháng) kể từ mũi tiêm cuối cùng, chó con mới được coi là đã có đủ miễn dịch. Cho đến lúc đó, nên hạn chế cho bé tiếp xúc với chó khác hoặc ra ngoài những nơi có nhiều chó lạ (công viên…).
Cân bằng với giai đoạn hòa nhập xã hội:
Khoảng thời gian hoàn thành chương trình tiêm phòng cũng trùng với “giai đoạn hòa nhập xã hội” quan trọng để chó con học hỏi nhiều điều. Việc phòng ngừa bệnh truyền nhiễm là vô cùng quan trọng, nhưng cũng cần có những biện pháp khéo léo, sau khi tham khảo ý kiến bác sĩ thú y, để cho bé tiếp xúc an toàn với chó khác, người lạ và các môi trường khác nhau.
Chó trưởng thành cũng không được chủ quan! Thời điểm tiêm nhắc lại và việc sử dụng “xét nghiệm kháng thể”
Miễn dịch có được từ vắc-xin không tồn tại mãi mãi. Do đó, ngay cả khi đã trưởng thành, chó vẫn cần được tiêm phòng nhắc lại định kỳ.
Tần suất tiêm nhắc lại:
- Vắc-xin cốt lõi: Trước đây, việc tiêm nhắc lại hàng năm là phổ biến. Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây cho thấy thời gian duy trì miễn dịch của vắc-xin cốt lõi có thể kéo dài hơn 3 năm. Do đó, ngày càng nhiều phòng khám thú y áp dụng chính sách tiêm vắc-xin cốt lõi 3 năm một lần, và trong những năm giữa đó sẽ dựa vào kết quả xét nghiệm kháng thể để quyết định.
- Vắc-xin không cốt lõi: Tùy thuộc vào loại bệnh có thể phòng ngừa, tình hình dịch bệnh tại địa phương và lối sống của chó, việc tiêm nhắc lại hàng năm thường được khuyến nghị.
- Vắc-xin phòng bệnh dại: Pháp luật yêu cầu tiêm phòng định kỳ. Việc tiêm nhắc lại hàng năm được coi là tần suất phù hợp.
“Xét nghiệm kháng thể” là gì?
Xét nghiệm kháng thể là một loại xét nghiệm máu giúp xác định lượng miễn dịch (nồng độ kháng thể) đối với một bệnh truyền nhiễm cụ thể còn lại trong cơ thể chó là bao nhiêu. Dựa vào kết quả này, nếu lượng miễn dịch còn đủ, có thể tránh việc tiêm nhắc lại không cần thiết, giúp giảm gánh nặng cho cơ thể chó cưng. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng nồng độ kháng thể không hoàn toàn tương đương với khả năng phòng vệ thực tế, và chi phí xét nghiệm cũng là một yếu tố cần cân nhắc. Hãy thảo luận kỹ với bác sĩ thú y để sử dụng phương pháp này một cách hợp lý.
Vì một mũi tiêm an toàn! Những lưu ý trước và sau khi tiêm và cách chăm sóc
Để việc tiêm phòng vắc-xin an toàn và hiệu quả hơn, việc chăm sóc trước và sau khi tiêm là rất quan trọng.
Lưu ý trước khi tiêm:
- Khi sức khỏe tốt: Vắc-xin chỉ phát huy hiệu quả khi được tiêm vào cơ thể khỏe mạnh. Nếu bé có bất kỳ dấu hiệu nào như tiêu chảy, nôn mửa, ho, mệt mỏi… dù chỉ nhẹ, hãy hoãn việc tiêm phòng và tham khảo ý kiến bác sĩ thú y.
- Nên tiêm vào buổi sáng: Để nếu chẳng may có phản ứng phụ như dị ứng xảy ra sau khi tiêm, bạn có thể đưa bé đến bệnh viện thú y ngay.
- Tắm gội trước vài ngày: Tránh tắm gội cho bé vào ngày tiêm phòng.
Lưu ý sau khi tiêm:
- Theo dõi tại phòng khám hoặc gần đó khoảng 30 phút: Vì các phản ứng dị ứng nghiêm trọng (sốc phản vệ) thường xảy ra ngay sau khi tiêm.
- Cho bé nghỉ ngơi trong ngày: Tránh vận động mạnh, tắm gội, tiếp xúc quá mức với chó khác, hãy để bé nghỉ ngơi yên tĩnh ở nhà.
- Quan sát kỹ những thay đổi về sức khỏe trong vài ngày: Chú ý kỹ đến sự năng động, khẩu vị, tình trạng phân, vết tiêm có bị sưng không… nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, hãy liên hệ ngay với bệnh viện thú y.
- Cẩn thận khi tiếp xúc với chó khác cho đến khi hoàn thành chương trình tiêm phòng tiếp theo: Đặc biệt đối với chó con, cho đến khi hoàn thành chương trình tiêm phòng, hãy hạn chế tiếp xúc với những chú chó lạ để tránh nguy cơ lây nhiễm.
Lời kết: Vắc-xin là minh chứng tình yêu thương dành cho chó cưng! Hiểu đúng để bé sống lâu, khỏe mạnh
Việc tiêm phòng vắc-xin cho chó là một trong những hành động hiệu quả và đầy tình yêu thương nhất mà người chủ có thể làm để bảo vệ chó cưng khỏi mối đe dọa của các bệnh truyền nhiễm vô hình. Việc có kiến thức đúng đắn về vắc-xin, hợp tác chặt chẽ với bác sĩ thú y để thực hiện chương trình tiêm phòng phù hợp với chó cưng là chìa khóa để kéo dài tuổi thọ khỏe mạnh của bé, và giúp bạn tận hưởng khoảng thời gian quý báu ở bên bé lâu hơn, an tâm hơn.
Đừng quá lo sợ về nguy cơ tác dụng phụ, mà hãy hiểu đúng những lợi ích mà vắc-xin mang lại, và luôn suy nghĩ điều gì là tốt nhất cho chó cưng của bạn.