“Lại tè vào cột nhà rồi…”, “Đồ đạc, rèm cửa cũng bị đánh dấu, khổ quá…” – Hành vi đánh dấu lãnh thổ trong nhà của chó cưng là một vấn đề đau đầu đối với nhiều chủ nuôi. Không chỉ phiền muộn về mùi hôi và vấn đề vệ sinh, mà hẳn cũng có lúc bạn cảm thấy bế tắc: “Tại sao bé nhà mình lại làm vậy?”, “Mắng bao nhiêu lần mà vẫn không chừa…”.
Việc chó đánh dấu lãnh thổ khác với “đi vệ sinh sai chỗ (đi bậy)” đơn thuần, nó là một hành vi mang ý nghĩa quan trọng đối với loài chó. Chìa khóa để giải quyết vấn đề này là thấu hiểu tâm lý và bản năng ẩn sau hành vi đó của chó, từ đó áp dụng các biện pháp huấn luyện và cải thiện môi trường phù hợp. Chỉ dùng vũ lực để ngăn chặn hoặc la mắng theo cảm tính không những không giải quyết được tận gốc vấn đề, mà thậm chí còn có thể làm tổn hại đến mối quan hệ tin cậy giữa bạn và chó cưng.
Bài viết này, dành cho tất cả những người chủ đang phiền lòng vì tật đánh dấu lãnh thổ trong nhà của chó cưng, sẽ giới thiệu chi tiết một cách toàn diện, từ những lý do chính khiến chó đánh dấu, các phương pháp huấn luyện cụ thể và biện pháp đối phó hiệu quả, các biện pháp phòng ngừa có thể thực hiện trong cuộc sống hàng ngày, cho đến những cách xử lý KHÔNG NÊN làm. Với kiến thức đúng đắn và cách tiếp cận kiên nhẫn, đầy tình yêu thương, chắc chắn bạn sẽ lấy lại được cuộc sống thoải mái và sạch sẽ bên chó cưng của mình.
Đó là đi bậy hay đánh dấu lãnh thổ? ～Sự khác biệt trong hành vi và cách phân biệt～
Trước tiên, điều quan trọng là phải phân biệt được hành vi của chó cưng là “đánh dấu lãnh thổ” hay chỉ đơn thuần là “đi vệ sinh sai chỗ (đi bậy)”.
Đặc điểm của hành vi đánh dấu lãnh thổ:
- Tiểu một lượng nhỏ ở nhiều nơi khác nhau: Thường tiểu một lượng nhỏ lên các bề mặt thẳng đứng như cột nhà, chân đồ đạc, tường, rèm cửa…
- Nhấc một chân lên khi tiểu (đặc biệt ở chó đực): Đối với chó đực, việc nhấc một chân lên khi tiểu là tư thế đánh dấu lãnh thổ điển hình. Chó cái cũng có thể đánh dấu, và tư thế lúc đó có thể khác với tư thế đi vệ sinh thông thường.
- Thường xuyên thực hiện trong những tình huống cụ thể: Khi có đồ vật mới hoặc người lạ vào nhà, ở những nơi có mùi của chó khác, khi muốn khẳng định lãnh thổ của mình…
- Liên quan đến việc thiến/triệt sản: Thường gặp ở chó đực chưa thiến hoặc chó cái trong kỳ động dục.
Sự khác biệt so với việc đi vệ sinh sai chỗ (đi bậy):
- Lượng nước tiểu: Đi vệ sinh thông thường lượng nước tiểu nhiều, còn đánh dấu thì chỉ một lượng nhỏ.
- Địa điểm: Đi vệ sinh sai chỗ có thể xảy ra ở nhiều nơi do chưa nhớ vị trí toilet, không nhịn được…, phạm vi tương đối rộng. Đánh dấu có xu hướng lặp đi lặp lại ở những vị trí cụ thể.
- Mục đích: Đi vệ sinh sai chỗ là do nhu cầu sinh lý, còn đánh dấu là hành vi giao tiếp như khẳng định lãnh thổ hay thể hiện bản thân. Việc quan sát những khác biệt này và phán đoán xem hành vi của chó cưng thuộc loại nào là bước đầu tiên để có biện pháp đối phó phù hợp.
Tại sao lại ở trong nhà? 6 nguyên nhân chính và tâm lý của việc chó đánh dấu lãnh thổ trong nhà
Đằng sau việc chó đánh dấu lãnh thổ trong nhà ẩn chứa nhiều nguyên nhân khác nhau.
① Ý thức lãnh thổ, thể hiện bản thân: “Đây là chỗ của tôi!”
Đối với chó, việc để lại mùi của mình là một phương tiện quan trọng để khẳng định lãnh thổ và cho những con chó khác biết sự tồn tại của mình. Khi có đồ đạc mới, vật lạ vào nhà, sau khi có khách đến, hoặc ở những nơi có mùi của thú cưng khác, chúng có thể đánh dấu để ghi đè mùi của mình lên. Đây là hành vi bản năng thường thấy rõ ở chó đực chưa thiến.
② Thu hút bạn tình, động dục: “Tuyển người yêu!”
Chó đực chưa thiến có thể đánh dấu để thu hút chó cái đang trong kỳ động dục khi ngửi thấy mùi của chúng. Chó cái cũng có thể có những hành vi giống như đánh dấu trong kỳ động dục hoặc xung quanh đó để thu hút chó đực.
③ Căng thẳng hoặc lo lắng: “Sao mà bất an quá…”
- Thay đổi môi trường: Chuyển nhà, thay đổi cách bài trí đồ đạc, có thành viên mới hoặc thú cưng mới trong gia đình, tiếng động công trường, sấm sét, pháo hoa… những thay đổi trong môi trường sống hoặc tiếng động lớn có thể gây căng thẳng lớn cho chó, và chúng có thể đánh dấu do sự bất an.
- Ở nhà một mình quá lâu, chứng lo âu khi xa cách: Là một trong những triệu chứng của “chứng lo âu khi xa cách” – cảm thấy bất an mạnh mẽ khi phải xa chủ – chúng có thể đánh dấu để cảm thấy yên tâm hơn bằng cách để lại mùi của mình.
- Thiếu giao tiếp, thiếu vận động: Việc ít được tiếp xúc với chủ, lượng vận động không đủ cũng có thể gây căng thẳng và là nguyên nhân dẫn đến việc đánh dấu.
④ Thói quen, học được hành vi sai lầm: “Làm ở đây cũng không sao mà!”
Nếu mùi còn sót lại ở nơi đã từng đánh dấu, chúng sẽ nhận biết đó là “nơi được phép đánh dấu” và lặp lại. Ngoài ra, nếu việc đánh dấu khiến chủ la hét, quan tâm, chúng có thể học được rằng “đánh dấu sẽ được chú ý”.
⑤ Hiểu sai về vai trò lãnh đạo: “Chủ nhà này là tôi!”
Trong mối quan hệ với chủ, nếu chó cảm thấy mình ở vị thế cao hơn, chúng có thể đánh dấu như một hành động thể hiện vai trò lãnh đạo.
⑥ Bệnh tật, thể trạng không tốt (trường hợp hiếm):
Các bệnh về đường tiết niệu gây tiểu nhiều (viêm bàng quang, sỏi tiết niệu…), hoặc rối loạn cân bằng hormone cũng có thể là nguyên nhân gây ra các hành vi giống như đánh dấu. Nếu bé đột nhiên đánh dấu nhiều hơn, kèm theo các dấu hiệu bất thường về sức khỏe, hãy đưa bé đến bệnh viện thú y để được tư vấn.
【Theo từng nguyên nhân】Thực hành ngay hôm nay! Cách huấn luyện và biện pháp đối phó hiệu quả để chó ngừng đánh dấu trong nhà
Khi đã xác định được nguyên nhân gây ra việc đánh dấu, hãy áp dụng các biện pháp huấn luyện và đối phó phù hợp với từng kiểu.
Trước tiên, tìm hiểu nguyên nhân! Điều gì gây ra hành vi đánh dấu?
Điều quan trọng là phải quan sát kỹ hành vi và môi trường sống của chó cưng, xác định khi nào, ở đâu, trong tình huống nào bé đánh dấu, và yếu tố nào là tác nhân.
Thiến/Triệt sản có hiệu quả không?
Trường hợp đánh dấu do ý thức lãnh thổ hoặc thu hút bạn tình, việc thiến/triệt sản thường mang lại hiệu quả cải thiện đáng kể hoặc chấm dứt hoàn toàn hành vi. Hãy thảo luận kỹ với bác sĩ thú y về thời điểm phẫu thuật phù hợp và hiệu quả. Tuy nhiên, ngay cả sau khi phẫu thuật, nếu có nhiều nguyên nhân khác kết hợp hoặc đã trở thành thói quen, việc huấn luyện và cải thiện môi trường vẫn cần được thực hiện song song.
Xem xét lại môi trường toilet và việc huấn luyện:
Đánh dấu và đi vệ sinh sai chỗ (đi bậy) là khác nhau, nhưng nếu môi trường toilet không phù hợp, chó có thể cảm thấy căng thẳng và dẫn đến việc đánh dấu. Luôn giữ toilet sạch sẽ, đặt ở nơi chó có thể yên tâm đi vệ sinh. Nếu việc huấn luyện đi vệ sinh cơ bản chưa tốt, việc dạy lại từ đầu một cách cẩn thận cũng rất hiệu quả.
Lau chùi và khử mùi triệt để để tránh tái phát!
Ở những nơi đã bị đánh dấu, mùi mà chó có thể nhận biết vẫn còn sót lại. Nếu mùi này còn, chúng sẽ lặp lại việc đánh dấu ở cùng một chỗ, vì vậy việc lau chùi và khử mùi triệt để là không thể thiếu.
- Cách lau chùi: Trước tiên, hãy lau sạch vết bẩn bằng chất tẩy rửa trung tính, sau đó sử dụng các loại dung dịch vệ sinh chuyên dụng cho thú cưng có chứa enzyme hoặc chất khử mùi để phân hủy và loại bỏ tận gốc mùi. Các loại chất tẩy rửa có mùi amoniac có thể phản tác dụng vì mùi giống nước tiểu.
Tạo môi trường không căng thẳng để mang lại cảm giác an toàn:
Đối với việc đánh dấu do căng thẳng hoặc lo lắng, điều quan trọng nhất là loại bỏ nguyên nhân đó và tạo dựng một môi trường để chó có thể yên tâm sinh hoạt.
- Cung cấp nơi ở an toàn: Dạy chó nhận biết lồng/chuồng (crate/house) là “nơi riêng tư an toàn” của mình.
- Vận động và vui chơi đầy đủ: Cho bé giải tỏa năng lượng triệt để bằng các buổi đi dạo và vui chơi hàng ngày, để bé không bị căng thẳng hay buồn chán.
- Giao tiếp chất lượng cao: Dành thời gian vuốt ve, nói chuyện, chơi cùng bé, truyền tải thật nhiều tình yêu thương.
- Thay đổi môi trường một cách cẩn trọng: Khi chuyển nhà hoặc thay đổi cách bài trí đồ đạc, hãy quan tâm để chó từ từ làm quen.
Thể hiện vai trò lãnh đạo, mang lại cảm giác an toàn:
Việc làm cho chó hiểu rằng chủ là người lãnh đạo đáng tin cậy, và đối xử bằng thái độ nhất quán sẽ giúp chó an tâm, giảm thiểu việc khẳng định lãnh thổ không cần thiết hoặc đánh dấu do lo lắng.
Cách xử lý đúng đắn khi bắt quả tang hoặc sắp đánh dấu:
- Ngăn chặn ngay khi bắt quả tang: Nếu phát hiện bé đang có ý định đánh dấu, hãy tạo ra tiếng động lớn hoặc dùng giọng trầm nói ngắn gọn “Không được” để ngắt quãng hành vi.
- Không làm ầm ĩ, không quá quan tâm: Nếu chủ nuôi phản ứng thái quá với việc đánh dấu, chó có thể hiểu lầm là “được chú ý” và càng củng cố hành vi đó. Hãy đối phó một cách bình tĩnh.
- Lau chùi ngay: Nếu đã bị đánh dấu, hãy nhanh chóng lau chùi và khử mùi triệt để khi chó không nhìn thấy.
- Chuyển hướng sang hành vi khác: Nếu thấy bé có dấu hiệu sắp đánh dấu, hãy dùng lệnh như “Ngồi” để đánh lạc hướng, nếu bé làm được thì khen ngợi.
Có hữu ích cho việc đối phó với đánh dấu không? Cách sử dụng đúng các vật dụng tiện lợi
Để đối phó với việc đánh dấu, cũng có một số vật dụng được bán trên thị trường.
Quần áo vệ sinh (Đai quấn bụng, quần lót, tã cho chó):
Hiệu quả trong việc ngăn chặn vết bẩn do đánh dấu trong nhà, nhưng đây chỉ là biện pháp đối phó triệu chứng, không giải quyết được tận gốc hành vi đánh dấu. Nên coi đây là vật dụng sử dụng tạm thời trong trường hợp cần thiết, song song với việc huấn luyện và cải thiện môi trường để giải quyết tận gốc nguyên nhân. Việc mặc quá lâu có thể gây các vấn đề về da, nên cần thay thường xuyên và giữ vệ sinh.
Xịt chống đánh dấu:
Là loại xịt có mùi hoặc thành phần mà chó không thích, nhằm mục đích ngăn chặn việc đánh dấu ở những vị trí cụ thể. Hiệu quả tùy thuộc vào từng cá thể, không phải lúc nào cũng có tác dụng với tất cả các loại chó. Khi sử dụng, cần xác nhận thành phần an toàn với chó, và thử ở một chỗ không dễ thấy trước. Đây cũng không phải là giải pháp tận gốc.
Lời kết: Bằng sự thấu hiểu đúng đắn, sự kiên nhẫn và tình yêu thương, hãy nói lời tạm biệt với nỗi lo về việc đánh dấu!
Việc chó cưng đánh dấu lãnh thổ trong nhà là một sự căng thẳng lớn đối với chủ nuôi, nhưng đằng sau hành vi đó luôn ẩn chứa những lý do hoặc thông điệp riêng của chó. Việc bình tĩnh xem xét nguyên nhân gốc rễ tại sao bé lại đánh dấu, và kiên nhẫn tiếp tục các biện pháp huấn luyện và đối phó phù hợp với từng nguyên nhân, bằng cả tình yêu thương, là con đường chắc chắn nhất để cải thiện.
Điều quan trọng là không trừng phạt, mà cố gắng thấu hiểu, cung cấp một môi trường để chó có thể yên tâm sinh hoạt, và dạy dỗ những hành vi đúng đắn. Và rồi, hãy đồng cảm với cảm xúc của chó cưng, dành thật nhiều tình yêu thương và thời gian để xây dựng mối quan hệ tin cậy. Khi vấn đề đánh dấu được giải quyết, mỗi ngày của bạn và chó cưng chắc chắn sẽ trở nên yên bình hơn, sạch sẽ hơn, và ngập tràn nụ cười hơn. Đừng bỏ cuộc, hãy từ từ đối mặt với chó cưng, và hướng đến một cuộc sống chung thoải mái nhé!