“Dạo này bé hay sủa đêm quá…”, “Thỉnh thoảng bé bị kẹt ở góc phòng không ra được”, “Cảm giác như gọi mà bé không còn phản ứng nhiều nữa…” – Khi bạn nhận thấy những hành vi hơi khác lạ, chưa từng có trước đây ở chú chó cưng đã gắn bó với mình trong nhiều năm, đó có thể không chỉ đơn thuần là “lão hóa”, mà còn là dấu hiệu của “chứng sa sút trí tuệ ở chó” (Hội chứng rối loạn chức năng nhận thức).
Cũng giống như con người, khi về già, chó cũng có thể mắc chứng sa sút trí tuệ. Đây là một căn bệnh tiến triển do sự lão hóa của não bộ, và thật không may, y học thú y hiện tại chưa thể chữa khỏi hoàn toàn. Tuy nhiên, nếu chủ nuôi có kiến thức đúng đắn, sớm nhận ra các dấu hiệu, và thực hiện các biện pháp chăm sóc phù hợp bằng cả tình yêu thương, việc làm chậm quá trình tiến triển của bệnh, duy trì chất lượng cuộc sống (QOL) cao cho chó cưng, và hỗ trợ một cuộc sống tuổi già yên bình, hạnh phúc là hoàn toàn có thể.
Bài viết này, dành cho tất cả những người chủ đang cảm thấy lo lắng hoặc đang đối mặt với chứng sa sút trí tuệ của chó cưng, sẽ giải thích chi tiết một cách toàn diện về chứng sa sút trí tuệ ở chó là gì, các triệu chứng cụ thể và danh sách kiểm tra, các phương pháp phòng ngừa và chăm sóc có thể thực hiện ngay hôm nay, cho đến các phương pháp điều trị tại bệnh viện thú y và cả tâm thế của người chủ. Việc thấu hiểu sâu sắc những thay đổi của chó cưng và đối mặt bằng tình yêu thương là bước đầu tiên để biến khoảng thời gian sắp tới trở nên quý giá không thể thay thế.
Bé nhà mình có ổn không? Danh sách kiểm tra và những dấu hiệu ban đầu không thể bỏ qua của “chứng sa sút trí tuệ ở chó”
Các triệu chứng của chứng sa sút trí tuệ thường xuất hiện một cách từ từ, nên chủ nuôi dễ bỏ qua với suy nghĩ “Chắc là do tuổi tác thôi”. Tuy nhiên, việc nhận biết sớm và bắt đầu đối phó sớm là chìa khóa để làm chậm quá trình tiến triển. Hãy cùng nhìn lại tình trạng của chó cưng qua danh sách kiểm tra dưới đây. Trong y học thú y, các triệu chứng chính đôi khi được tóm tắt bằng từ viết tắt “DISHAA”.
D – Disorientation (Mất phương hướng):
- Bị lạc trong chính ngôi nhà quen thuộc.
- Bị kẹt ở những nơi hẹp như góc phòng, sau đồ đạc (không thể lùi lại).
- Đứng yên nhìn chằm chằm vào tường.
- Lúng túng trên những con đường quen thuộc khi đi dạo.
- Không phân biệt được bên nào của cánh cửa sẽ mở.
I – Interaction (Thay đổi trong tương tác xã hội):
- Phản ứng kém khi được gọi tên, hoặc hoàn toàn không nhận ra.
- Trở nên thờ ơ với việc được vuốt ve, quan tâm.
- Không còn vui mừng khi gia đình trở về.
- Ngược lại, trở nên thích làm nũng hơn trước, luôn lo lắng bám theo chủ (chứng lo âu khi xa cách trở nên trầm trọng hơn).
- Trở nên hung hăng hoặc cáu kỉnh vô cớ.
S – Sleep-Wake Cycle (Thay đổi chu kỳ ngủ-thức):
- Ban ngày chỉ ngủ li bì.
- Đến đêm lại thức dậy hoạt động, đi lang thang vô định.
H – House Soiling (Đi vệ sinh không đúng chỗ):
- Bắt đầu đi bậy ở những nơi khác dù trước đây đã đi vệ sinh rất đúng chỗ.
- Đôi khi còn tiểu són ra trong lúc đi lại mà không có dấu hiệu báo trước.
A – Activity (Thay đổi trong hoạt động):
- Đi vòng quanh một chỗ, hoặc đi qua đi lại một cách vô định (đi lang thang).
- Ngược lại, không còn hứng thú với bất cứ điều gì, thời gian thờ ơ, ngẩn ngơ tăng lên.
- Các hành vi lặp đi lặp lại (đuổi theo đuôi, liếm liên tục một chỗ…) trở nên trầm trọng hơn.
A – Anxiety (Gia tăng sự lo lắng):
- Trở nên cực kỳ không thích việc phải xa chủ.
- Sợ hãi quá mức với những điều nhỏ nhặt như tiếng sấm hoặc tiếng động lạ.
- Sủa đêm: Đặc biệt vào ban đêm, sủa liên tục bằng giọng cao hoặc hú lên không có lý do. Nếu bạn nhận thấy nhiều triệu chứng trong số này, hoặc cảm thấy chúng đang dần trở nên tồi tệ hơn, điều quan trọng là không tự ý phán đoán mà hãy tham khảo ý kiến của bệnh viện thú y.
Có những giống chó nào dễ bị sa sút trí tuệ? ～Mối quan hệ với tuổi tác và giống loài～
Chứng sa sút trí tuệ có thể xảy ra ở bất kỳ giống chó nào, nhưng có một vài xu hướng đã được chỉ ra.
Tuổi tác:
Yếu tố lớn nhất là sự lão hóa. Thông thường, nguy cơ tăng cao từ khoảng 10 tuổi, và khi chó 13 tuổi, 15 tuổi, tỷ lệ mắc bệnh tăng lên đáng kể.
Môi trường sống:
Những chú chó dành nhiều thời gian ở trong nhà, ít có kích thích vào ban ngày, ít giao tiếp với chủ, thiếu vận động… có thể có nguy cơ mắc chứng sa sút trí tuệ cao hơn do não bộ ít được kích thích.
【Để phòng ngừa và làm chậm tiến trình】Thực hiện ngay hôm nay! 4 trụ cột chăm sóc chứng sa sút trí tuệ
Chúng ta không thể phòng ngừa hoàn toàn hoặc chữa khỏi chứng sa sút trí tuệ, nhưng bằng việc chăm sóc phù hợp trong cuộc sống hàng ngày, có thể kỳ vọng làm chậm sự phát bệnh hoặc làm dịu quá trình tiến triển.
① “Bữa ăn (Dinh dưỡng)” giúp não bộ khỏe mạnh:
Hãy tích cực bổ sung các chất dinh dưỡng hỗ trợ sức khỏe não bộ.
- Axit béo Omega-3 như DHA, EPA: Hỗ trợ hoạt động của các tế bào thần kinh não bộ. Có nhiều trong các loại cá biển.
- Chất chống oxy hóa: Vitamin E, Vitamin C, Selen, Polyphenol… được kỳ vọng có tác dụng loại bỏ các gốc tự do, nguyên nhân gây lão hóa tế bào não.
- Axit béo chuỗi trung bình (MCT): Là loại dầu dễ được não bộ sử dụng trực tiếp làm nguồn năng lượng. Có trong dầu dừa. Việc sử dụng các loại thức ăn cho chó già, thức ăn điều trị dành cho việc chăm sóc chứng sa sút trí tuệ, hoặc thực phẩm bổ sung có chứa các thành phần này, sau khi đã tham khảo ý kiến bác sĩ thú y, là một gợi ý tốt.
② “Vận động” mang lại kích thích tốt cho tinh thần và thể chất:
Vận động vừa phải giúp cải thiện lưu thông máu lên não và mang lại những kích thích tốt cho cả thể chất lẫn tinh thần.
- Đi dạo hàng ngày trong phạm vi hợp lý: Việc ngửi những mùi hương mới, ngắm nhìn cảnh vật là một kích thích tốt cho não bộ. Thỉnh thoảng thay đổi lộ trình đi dạo cũng rất hiệu quả.
- Tận dụng tối đa các giác quan: Không cần ép bé đi bộ nhiều, chỉ cần cho bé ngồi trên xe đẩy ra ngoài hít thở không khí, cảm nhận các loại âm thanh và mùi hương khác nhau cũng đã có ý nghĩa.
③ “Rèn luyện trí tuệ” mang lại sự an tâm và kích thích trong cuộc sống hàng ngày:
Các trò chơi hoặc bài huấn luyện sử dụng trí não giúp duy trì chức năng nhận thức.
- Đồ chơi trí tuệ, Nosework: Trò chơi giấu đồ ăn vặt để chó dùng khứu giác tìm kiếm rất vui vẻ với chó và giúp kích hoạt não bộ.
- Ôn lại các khẩu lệnh đơn giản: Thực hiện các khẩu lệnh đã biết như “Ngồi”, “Nằm” như một phần của giao tiếp, nếu bé làm được thì khen ngợi.
- Thử thách những điều mới: Dạy những trò mới đơn giản, trong phạm vi hợp lý, cũng là một kích thích tốt.
④ “Giao tiếp” giảm căng thẳng, mang lại cảm giác an toàn:
- Cuộc sống điều độ: Duy trì thời gian ăn uống, đi dạo cố định giúp chó cảm thấy an tâm.
- Tiếp xúc cơ thể: Thời gian nói chuyện nhẹ nhàng, vuốt ve từ từ, hoặc xoa bóp giúp làm dịu sự bất an của chó và làm sâu sắc thêm mối quan hệ với chủ.
Nếu được chẩn đoán mắc chứng sa sút trí tuệ thì sao? ～Những điểm cần lưu ý trong việc chăm sóc và cải thiện môi trường cụ thể～
Khi các triệu chứng sa sút trí tuệ trở nên rõ rệt, việc chăm sóc và cải thiện môi trường để chó có thể sống an toàn và thoải mái là cần thiết.
Đối phó với việc sủa đêm, đi lang thang:
- Không la mắng, đối xử nhẹ nhàng: Sủa đêm hay đi lang thang là những hành vi mà bản thân chú chó cũng đang thực hiện trong sự bất an và rối loạn. La mắng không có tác dụng, mà còn phản tác dụng. Trước tiên, hãy nhẹ nhàng gọi tên, vuốt ve để bé an tâm.
- Đảm bảo không gian an toàn: Dọn dẹp những vật nguy hiểm trong phòng để bé không bị thương khi đi lang thang, bọc các góc cạnh đồ đạc dễ va chạm, tạo ra một không gian an toàn. Xem xét lại cách bài trí đồ đạc để bé không bị kẹt vào những chỗ hẹp.
- Xem xét lại nhịp sống: Tạo ra những kích thích vừa phải vào ban ngày, tránh để bé ngủ quá nhiều, để cải thiện tình trạng đảo lộn ngày đêm.
Đối phó với việc đi vệ sinh sai chỗ:
Bé có thể không còn nhớ vị trí toilet hoặc không nhịn được. Đừng la mắng, hãy lặng lẽ dọn dẹp, và áp dụng các biện pháp như tăng số lượng toilet, hoặc sử dụng tã.
Hỗ trợ ăn uống:
Nếu bé chán ăn hoặc khó tự ăn, cần có sự hỗ trợ như chế biến thức ăn cho dễ ăn hơn, hoặc đút bằng tay.
Tạo dựng môi trường sống an toàn, thoải mái (không rào cản):
Thay đổi vật liệu sàn chống trơn trượt, lắp đặt dốc ở các bậc thang, chuẩn bị giường ngủ thoải mái… những quan tâm tương tự như chăm sóc chó già cũng góp phần vào sự an toàn và thoải mái của chó bị sa sút trí tuệ.
Bệnh viện thú y có thể làm gì? ～Chẩn đoán, phương pháp điều trị, và sự hợp tác với bác sĩ thú y～
Nếu nghi ngờ chó cưng bị sa sút trí tuệ, điều quan trọng là trước tiên phải đưa bé đến bệnh viện thú y.
Phương pháp chẩn đoán:
Không có xét nghiệm nào có thể chẩn đoán xác định trực tiếp chứng sa sút trí tuệ ở chó. Do đó, phương pháp chính là “chẩn đoán loại trừ”, tức là thông qua xét nghiệm máu, xét nghiệm hình ảnh… để loại trừ các bệnh khác có thể gây ra triệu chứng tương tự (u não, suy giáp, đau do viêm khớp…).
Phương pháp điều trị (làm chậm tiến trình, làm dịu triệu chứng):
Không có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn, nhưng có thể hướng đến việc làm dịu triệu chứng và làm chậm quá trình tiến triển bằng những cách sau:
- Liệu pháp dùng thuốc: Có thể được kê đơn các loại thuốc cải thiện tuần hoàn máu não, thuốc giảm lo âu, thuốc giảm sủa đêm…
- Thực phẩm bổ sung: Các loại thực phẩm bổ sung hỗ trợ sức khỏe não bộ như DHA/EPA, chất chống oxy hóa, axit béo chuỗi trung bình.
- Thức ăn điều trị: Các loại thức ăn điều trị có thành phần dinh dưỡng được điều chỉnh để duy trì chức năng nhận thức. Về phương pháp điều trị, hãy nhất định thảo luận kỹ với bác sĩ thú y và lựa chọn phương án phù hợp với tình trạng của chó cưng.
Chăm sóc tinh thần cho chính chủ nuôi ～Để không phải một mình gánh vác～
Việc chăm sóc chó cưng bị sa sút trí tuệ, đặc biệt là khi có triệu chứng sủa đêm, có thể gây mất ngủ và căng thẳng tinh thần cho chủ nuôi.
- Đừng nhắm đến sự hoàn hảo: Điều quan trọng là không nên quá tự ép mình “phải làm cho tốt”, mà hãy chăm sóc trong phạm vi có thể.
- Đừng một mình ôm đồm: Hãy hợp tác với gia đình, chia sẻ cảm xúc.
- Dựa vào các chuyên gia và sự hỗ trợ: Việc lắng nghe câu chuyện của bác sĩ thú y quen thuộc, các chuyên gia chăm sóc chó già, hoặc những người có kinh nghiệm cũng là một chỗ dựa tinh thần. Việc chủ nuôi khỏe mạnh cả về thể chất lẫn tinh thần, kết quả là sẽ dẫn đến sự chăm sóc tốt hơn cho chó cưng.
Lời kết: Đồng hành cùng “hiện tại” của chó cưng, trân trọng những khoảng thời gian yên bình
Chứng sa sút trí tuệ của chó cưng có thể là một thực tế khó chấp nhận và đau lòng đối với chủ nuôi. Tuy nhiên, đó cũng là sự khởi đầu của một cách đối mặt mới với chú chó cưng đã cùng bạn trải qua một thời gian dài.
Điều quan trọng là không so sánh với hình ảnh khỏe mạnh trong quá khứ, mà hãy chấp nhận hình ảnh “hiện tại” của chó cưng như nó vốn có, suy nghĩ điều gì là sự hỗ trợ tốt nhất vào từng thời điểm, và đối xử bằng tình yêu thương.
Thay vì la mắng, hãy mang lại cảm giác an toàn, loại bỏ sự khó chịu, và cung cấp những khoảng thời gian yên bình. Tình yêu thương sâu sắc và sự chăm sóc phù hợp của bạn sẽ nâng đỡ sinh mệnh không thể thay thế của chó cưng, và biến nó thành những khoảnh khắc yên bình, trang nghiêm, và hạnh phúc cho đến tận giây phút cuối cùng, ngay cả khi đang phải đối mặt với căn bệnh mang tên sa sút trí tuệ.